Melissa schreef boek over de overname van familiebedrijf: ‘Goed is de grootste vijand van beter’

Van sportvelden en speelplaatsen tot achtertuinen en paden, Zandcompleet leverde zand voor uiteenlopende toepassingen. Jarenlang draaide het bedrijf volledig op grote zakelijke klanten. „Mijn vader zei op een dag: zullen we niet iets samen doen? Hij vond dat gewoon heel erg leuk”, vertelt Melissa in De Ondernemer Live. Aanvankelijk voelde ze er weinig voor. „Dat zand, is dat nou iets waar je op je 25e enthousiast van moet worden? Kranen, vrachtwagens en zand. Daar ging mijn hart niet heel veel sneller van kloppen.”

Lees ook: Zo transformeerde Melissa zandhandel van vader tot succesvol e-commercebedrijf

Van b2b naar b2c

Toch zag Melissa wel mogelijkheden om het bedrijf te moderniseren. Dat werd het begin van de overname van het familiebedrijf. Over alle veranderingen en de uiteindelijke overname verschijnt deze week haar boek: Het familiebedrijf overnemen of wegwezen. In het boek beschrijft ze niet alleen de zakelijke keuzes, maar ook de emoties, familiebanden en interne spanningen die daarbij komen kijken.

En die zakelijke keuzes waren er. Melissa behield het productassortiment maar veranderde de manier van verkopen volledig. Grote b2b-aanbestedingen maakten plaats voor online bestellingen van particulieren en kleine zakelijke klanten. „Er is echt helemaal niets meer hetzelfde, behalve het product,” zegt ze.

Waar klanten vroeger moesten bellen of faxen om een bestelling te doen, plaatsen ze nu via de webshoporders op elk moment van de dag. Speelzand en ophoogzand voor achtertuinen vinden via een paar klikken hun weg naar de klant. Dat terwijl haar vader vooral nog op papier werkte. „Hij kan nog steeds geen e-mail sturen. Zijn papier, rekenmachine en pen zijn heilig.”

Rouwproces binnen familiebedrijf

Het loslaten van zijn manier van werken kostte tijd. „Hij had een bepaalde manier waarop hij dingen aanpakte en dat loslaten en vertrouwen uit handen te geven is superlastig.” Melissa omschrijft dat loslaten in haar boek als een soort rouwproces. „Je naam is zoveel meer dan alleen maar het hebben van een bedrijf. Het is je hele identiteit waarmee je ook bekend staat in de omgeving.” Melissa leerde daarvan dat je loslaten niet kunt afdwingen, hoe graag je dat ook zou willen. „Het zou helpen als je ook de overdrager daarin wat meer ruimte en begrip te geven.”

Tijdens de transformatie stuitte Melissa vaak op het klassieke argument: „We doen het al jaren zo.” Voor haar is dat te mager om vernieuwing af te wijzen. „Goed is de grootste vijand van beter. Het betekent niet dat wat je altijd deed nooit kan blijven, maar houd het wel eens tegen het licht.”

Melissa’s vader zag zijn traditionele bedrijf veranderen tot e-commercebedrijf. Hoe zorgde ze dat hij toch nog betrokken bleef? „Hij heeft nog een beetje een winkeltje binnen het winkeltje. Bepaalde producten zijn van hem en daar komen wij zo min mogelijk aan. En hij is ook mijn beste adviseur. Niemand is ook zo betrokken als hij.” Door samen te groeien in het nieuwe model, zag hij zelf de voordelen van de digitale aanpak.

Overnemen of wegwezen?

Het boek heet niet voor niets Het familiebedrijf overnemen of wegwezen. Wanneer weet je dat je het bedrijf niet moet overnemen? „Als de familieband nu al onder te hoge druk staat, dan moet je jezelf afvragen of het wel goed gaat komen. In veel gevallen wordt die druk alleen maar hoger. Bijvoorbeeld als je slecht met elkaar kan communiceren of ego’s met elkaar botsen, dat gebeurt veel binnen familiebedrijven. Voor je het weet, loopt het bedrijf straks heel goed, maar kun je niet meer met elkaar met het kerstdiner aan tafel zitten.”

Het is niet vanzelfsprekend dat een nieuwe generatie het familiebedrijf overneemt. Vaak zeggen ondernemers tegenwoordig tegen hun kinderen: ‘Doe lekker je eigen ding, voel geen druk’, Melissa zegt dat ook tegen haar eigen kinderen. Ze wijst erop dat deze vrijheid vaak wordt beïnvloed door het feit dat kinderen opgroeien in en rond het bedrijf. Het vormt hun wereldbeeld en beïnvloedt hoe anderen hen zien. „Ze kennen niks anders dan dat familiebedrijf en dat werkt onbewust door in de keuzes die ze maken, wees daar bewust van.”

Daarbij speelt bewijsdrang een grote rol bij opvolgers. Opvolgers voelen vaak dat ze zich extra moeten bewijzen omdat buitenstaanders hun succes aan familiebanden zullen verbinden. „Iedereen vindt iets van je. Sommigen gunnen je succes, anderen niet. En dat stemmetje in je hoofd dat zegt dat je het moet bewijzen, is vaak de lastigste.” Melissa benadrukt dat het belangrijk is om eerst aan die overtuigingen te werken voordat je een opvolging aangaat. Anders loop je het risico dat die druk je beslissingen gaat bepalen in plaats van je eigen motivatie.

Ondanks de grote veranderingen en de digitale vernieuwingen blijft Zandcompleet volgens Melissa een echt familiebedrijf: door de betrokkenheid, de lange klantrelaties en de manier van samenwerken. „De traditie zit in verhalen, in hoe je zaken doet, in relaties die al veertig jaar meegaan. Familiebedrijf is een gevoel dat je meedraagt.”

Met ‘Het familiebedrijf overnemen of wegwezen’ wil Melissa een eerlijk beeld geven van opvolging in familiebedrijven: wat er ’s nachts door je hoofd spookt, hoe emoties een rol spelen en welke uitdagingen zowel opvolgers als overdragers tegenkomen. Het boek verschijnt 25 september en is verkrijgbaar bij alle boekhandels en overal online te vinden.