Wie is eigenlijk de baas in jullie familiebedrijf?

De grote baas is niet altijd degene die ‘de broek aan heeft’. De baas op papier, hoeft namelijk niet de meest invloedrijke figuur in het bedrijf te zijn. ‘Van wie is nog meer toestemming nodig’, vind ik altijd een mooie vraag om te stellen aan beslissingsnemers. Al is het geen vraag om mee binnen te komen, want om echt antwoord te kunnen geven op die vraag is eerst wat reflectie nodig. Het is niet altijd gemakkelijk om te in zien dat ook de partner, een ouder of een belangrijke medewerker onbewust veel invloed heeft.

Wie is nog meer de baas?

Dus wie is nog meer de baas, informeel leider of, wat ook kan, de aanwezige afwezige? Het kan namelijk zelfs een overleden voorganger zijn bijvoorbeeld, een voorouder dus. Op een onbewust niveau wordt dan bij grote besluiten gewogen wat opa of misschien oma of vader ervan zou vinden.

Dat dit zo werkt is dus niet altijd bewust, dat is anders als het niet meewerkende thuisfront op de achtergrond meebeslist. Hoewel het nergens zwart op wit staat, snapt iedereen vaak wel wat de informele rol is van de partner thuis. Een informeel leider hoeft overigens geen familie te zijn. Zo sprak ik eens een opvolger die geen beslissingen durfde te nemen tegen de wil in van een medewerker die vroeger de rechterhand was van haar overleden vader.

De koude kant

Een tijdje terug werd ik gebeld door de vrouw van een ondernemer, die zag dat haar man belangrijke besluiten niet durfde te nemen. Zij vermoedde dat dit kwam omdat hij zijn zus niet tekort wilde doen én omdat hij onzeker was of zijn overleden ouders het zo wel hadden gewild.

Soms word ik benaderd door een moeder van een ondernemend gezin, omdat zij ziet dat er iets nodig is om opvolging in goede banen te leiden. Wie eigenlijk de beslissingen neemt in een bedrijf is dus lang niet altijd klip en klaar. Hoe dit werkt is soms erg diffuus en lang niet altijd zichtbaar, zelfs niet voor de betrokkenen. De baas ziet zichzelf waarschijnlijk als dé baas. Alleen, naar wie luistert de baas?

Is het erg?

De vraag is of het kwaad kan dat er een informeel leider is. In een familiebedrijf is het namelijk al snel zo dat patronen uit het gezin meegenomen worden het bedrijf in. Families zijn nou eenmaal niet altijd te vangen in een organogram als het om invloed gaat. Een beslissingsproces verloopt vaak organisch. Elk familielid heeft een eigen kleine of grotere rol in dat proces en een enkeling heeft een bepalende rol. Het is de unieke kracht van het familiebedrijf. Je kan er ook gebruik van maken door die kracht te omarmen en goed in te zetten. Samen sta je sterk! Het is pas erg als de beïnvloeding totaal onbewust gebeurt, maar het wel een rem zet op het ondernemerschap en de ontwikkeling van het bedrijf.

Hoe krijg je weer grip?

De verantwoordelijkheid blijft natuurlijk bij diegene(n) die officieel zeggenschap hebben. Daarom is het van belang om bewust te zijn van wie nog meer belangrijk is bij het nemen van grote besluiten. In een coachtraject kijk ik altijd naar het familiesysteem en naar de onderlinge verhoudingen. Meestal is dat het moment dat de blokken op tafel komen. De blokken vertegenwoordigen familieleden en door ermee te schuiven wordt er zonder veel praten en denken veel duidelijk over de onderlinge verhoudingen.

Vervolgens is het goed om te weten wat de invloed van de informeel leider eigenlijk is en of je iets doet of laat uit loyaliteit naar diegene. Dan is het tijd voor wat realiteitszin, door de coachee te laten beseffen wie nou echt de directeur en eigenaar is. Het is soms verbazingwekkend wat de feitelijke eigenaar kan nalaten uit angst voor het oordeel van iemand anders.

Eigen koers bepalen

Dit besef kan soms tot een omslag of een doorbraak leiden, omdat dan ineens de besluiten worden genomen die hij of zij eerder niet durfde te nemen. Dat zorgt misschien voor wat opschudding, maar als dat in alle openheid en eerlijkheid gebeurt, leidt dat uiteindelijk tot rust in het bedrijf en in de familie. Dan is het duidelijk wie de kapitein op het schip is en welke koers er wordt gevaren.