Minister Beljaarts (EZ): ‘Nederland moet investeren om toekomstbestendig te blijven’

Of het nu is bij het jaarlijkse techfeestje State of Dutch Tech in februari, tijdens een werkbezoek aan Silicon Valley begin dit jaar, of recent in de periferie van een conferentie van vooroplopende Europese techlanden in Amsterdam, elke keer wordt Dirk Beljaarts door techondernemers en belangenclubs aangesproken op het kille techklimaat in Nederland, schrijft het AD.

Hun belangrijkste bewijsstuk daarvoor? Belastingbarricades die voorkomen dat cruciaal techtalent uit binnen- en buitenland kan worden aangetrokken en behouden.

Investeren om techtalent te behouden

In de meeste buurlanden en techwalhalla VS is het gangbaar dat startende en groeiende techbedrijven, die geen dikke salarissen of bonussen kunnen betalen, medewerkers ook belonen in opties op aandelen in het bedrijf. Maar die worden in Nederland meteen flink belast. Reden dat veel techtalent kiest voor het buitenland – en de bedrijven doen inmiddels hetzelfde.

„Er is al jaren een enorme roep uit de techsector voor betere werknemersparticipatie,” zegt Beljaarts, sinds tien maanden minister van Economische Zaken namens de PVV. „Ik heb het met staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen (Financiën, NSC) in de voorjaarsnota voor elkaar gekregen dat medewerkers van startups straks minder belasting betalen over aandelenopties. Daar hebben we echt voor geknokt. Deze regeling – en het geld dat ermee is gemoeid – komt niet uit de lucht vallen. Daar was politieke moed voor nodig.”

Personeelsopties worden in het vervolg niet langer belast op de waarde die ze hebben zodra ze uitgeoefend kúnnen worden, maar pas helemaal op het einde als de aandelen worden verkocht. „Zo kunnen techbedrijven sneller kennistalent aantrekken en hun medewerkers laten participeren in hun succes. Zodat iedereen bij zo’n groeiend techbedrijf eigenaarschap voelt, met zijn allen aan iets bouwt – en als dat lukt, daar uiteindelijk voor wordt beloond.”

Lees ook: Onderzoek: minder investeringen in Europese techbedrijven

Dat is niet het enige obstakel voor techtalent. U bent ook lid van een kabinet dat de komst van arbeidsmigranten, waaronder kenniswerkers, aan banden wil leggen. En coalitiepartner NSC wil de expatregeling verder uitkleden.

„We hebben altijd gezegd dat kennismigratie nodig is. Daarom hebben we vorig jaar de expatregeling gerepareerd naar bijna de originele staat. Daar verandert ook niets aan. Dat is een belangrijke prikkel om kennistalent van buiten de EU naar Nederland te trekken.”

„Tegelijkertijd wil ik met minister Eppo Bruins (van Onderwijs, red.) kijken hoe we meer jonge Nederlanders naar techbanen trekken. Met focus op opleidingen voor technologieën of sectoren die bijdragen aan de behoefte van de maatschappij en het verdienvermogen van de toekomst: zorg, energie, defensie. Want een land met 1 miljoen influencers is heel leuk. Maar nou niet per se waar we als samenleving over 10 jaar de boterham mee verdienen.”

Optiebeloningen zijn niet het enige pijnpunt in de techsector.

„Dit is stap één. Dat betekent niet dat ik niet met andere dingen bezig ben. Ik had vorige week een bijeenkomst met ceo’s van techbedrijven. Daar komen ook strenge arbeidsregels, het ontslagrecht en de balans tussen werk en privé langs. Men vindt het moeilijk om afscheid te nemen van personeel als dat voor de toekomst van het bedrijf nodig is.”

„Dat zijn zaken waar dit kabinet naar kijkt. Alleen laat het Nederlandse systeem zich niet binnen een maand veranderen, zeker niet als we het hebben over ontslagrecht. We hebben ons land wel zo georganiseerd dat baanzekerheid een belangrijk goed is. Daar zullen we niet zomaar afscheid van nemen.”

Lees ook: Belang van tech is onderstreept in regeerakkoord, vindt Techleap.nl

Techbedrijven en belangenclubs als Techleap, DSA en VNO-NCW hebben meer zaken aangedragen waarmee Nederland achterloopt op andere landen. Een ‘achterstandsgebied’, noemde de topman van Bird Nederland.

„Vanuit een zakelijk perspectief snap ik dat helemaal. Want hoe minder restricties, des te beter. Veel techondernemers winkelen dan in de beste regelingen in andere landen, vaak zonder te kijken naar zaken die elders minder goed geregeld zijn.”

„Natuurlijk zie ik dat techbedrijven in de VS sneller van de grond komen dan hier. Natuurlijk is ontslagrecht daar compleet anders en ook over work-life balance wordt daar heel anders gedacht. Bijna grotere tegenstellingen kun je niet hebben.”

„Maar laten we het dan ook hebben over infrastructuur, zorg, kwaliteit van leven, baanzekerheid. We hebben het hier veel beter voor elkaar dan het beeld dat soms wordt geschetst. Als zieke techmedewerker mag je blij zijn dat je in Nederland in het ziekenhuis terechtkomt en niet in de Verenigde Staten.”

Toch verkassen techbedrijven geheel of deels naar de VS. ‘Je bent geschift als je in Nederland blijft’, zegt de topman van Bunq

„Het zijn er geen honderd per dag. Het zijn een paar bedrijven die flinke aandacht vestigen op het feit dat ze met vertrekplannen spelen en het ook daadwerkelijk doen. Daar moet je niet blind voor zijn. Maar ons techklimaat is gewoon goed. We zijn het tweede startupecosysteem in de EU en we hebben ook alles in huis om naar die eerste plek te gaan.”

Daar ziet het niet naar uit. Investeringen in startups zijn het afgelopen kwartaal 60 procent afgenomen.

„Het ecosysteem is breder dan investeringen alleen. Dat is het hele netwerk aan bedrijven en instellingen dat nodig is om een groeiende techsector te onderhouden. Investeringen maken daar deel van uit. Dat die onder druk staan, is zorgwekkend. Daar werken we ook aan. Er zit 900 miljoen euro in Invest-NL, dat is serieus geld waar vooral startups van kunnen profiteren.”

„Het zijn juist de private investeringen die stagneren. Die moeten we losweken. Ervoor zorgen dat er voldoende appetijt komt om meer durf in investeren te krijgen. Dat is niet per se een verantwoordelijkheid van de minister van Economische Zaken. Maar ik ga daarover wel in gesprek, onder meer met pensioenfondsen. En door meer comfort te geven aan investeerders die nu nog wat terughoudend zijn.”

Dat kan door prille investeringen in startups fiscaal vriendelijk aan te jagen, zoals in Duitsland en Groot-Brittannië gebeurt.

„Er zijn al veel stimuleringsregelingen. Maar als we daaraan kunnen werken, zullen we dat zeker doen.”

Er zijn ook fysieke obstakels voor een bloeiende techsector zoals de ban op nieuwe datacenters in Groot-Amsterdam. Terwijl de wethouder Economische Zaken Amsterdam de ‘techhoofdstad van Europa wil maken’ en zijn collega van ICT ‘de stad digitaal onafhankelijk’ verklaart.

„We kunnen niet volhouden dat we een vooraanstaande techsector moeten hebben en dan zaken die daarvoor cruciaal zijn, aan banden leggen. Datacenters zijn echt niet meer kolossen die het straatbeeld vervuilen of het elektriciteitsnet leegslurpen.”

„Het is ook hypocriet. We willen allemaal, ook lokale overheden, zelfstandige dataopslag los van Amerikaanse bedrijven. Maar we willen geen nieuwe datacenters of uitbreiding van bestaande. Dat kan dus niet.”

„Er zullen toch ergens datacenters moeten komen. Je kunt niet de lusten opeisen, maar de lasten niet dragen. We moeten kijken naar de datacapaciteit die we vanuit onze strategische autonomie nodig hebben. Zodat we geen risico lopen dat landen die ons minder goed gezind zijn die capaciteit afsnijden. Dat zullen we vanuit het kabinet doen, in overleg met provincies en gemeenten.”

Lees ook: Volledig in de cloud werken? Dit zijn de aandachtspunten

Geldt dat ook voor de ontwikkeling van ‘eigen’ kunstmatige intelligentie? Volgens sommigen loopt Nederland twee jaar achter op de buurlanden en wordt door het kabinet veel te weinig geld voor AI uitgetrokken.

„Mijn ambitie is om het eind dit jaar een nieuwe nationale AI-faciliteit te hebben, met steun uit Europa. Groningen heeft daarvoor de vinger opgestoken. Alle seinen staan op groen.”

„Daarmee garanderen we op Nederlandse bodem een autonome AI-voorziening waarvan wij als rijksoverheid bepalen hoe die wordt ingezet. Zodat we grote maatschappelijke problemen zelf het hoofd kunnen bieden: gezondheidszorg, defensie en inlichtingendiensten. Maar ook voor het bedrijfsleven met de enorme uitdagingen op het gebied van personeelstekorten en arbeidsproductiviteit.”

„Voor bepaalde kritische diensten mogen we niet afhankelijk blijven van commerciële aanbieders. We huren nu in Finland AI-capaciteit. Stel dat zo’n land zegt: die hebben we nu zelf nodig en jouw contract loopt af. Of dat we noodgedwongen afhankelijk zijn van AI-providers uit de VS die helemaal gevoed zijn met Amerikaanse input.”

De buitenwereld kijkt weinig positief naar de techwereld, waar alles om geld zou draaien. Waar techwerkers, geholpen met zo’n expatregeling, zeldzame woonruimte wegkapen.

„Ik wil burgers uitdagen om te kijken welke vreugde ze hebben van de innovaties van de techbedrijven. We lopen allemaal met de beste apparaten en software rond. Streamen met de beste datakwaliteit van de wereld. Om maar te zwijgen van de rol die innovatie speelt in gezondheid en zorg, mobiliteit, arbeid en nu: defensie. Dat wordt ergens bedacht. Dus ik denk dat de tech wel degelijk heel veel teruggeeft aan de maatschappij.”