Nieuwe kansen voor kwekers van nedervanille

Bij AH betaal je voor één vanillestokje momenteel 3 euro. Dat is omgerekend 1.500 euro per kilo. Jumbo is in zijn websuper en de meeste winkels gestopt met de verkoop van vanille. De reden? Schaarste maakt de specerij peperduur.

Afhaken

En vanille dreigt nog duurder te worden. De ergste tropische cycloon in dertien jaar heeft twee weken geleden op Madagaskar niet alleen 78 doden geëist, maar ook een deel van de vanilleoogst verwoest. Op het Afrikaanse eiland, waar meer dan driekwart van alle vanille wordt geteeld, is een kwart van de vanilleorchideeën beschadigd, schatten handelaren in. Dat zal de prijs verder opdrijven, verwacht Henk de Kroon van Vanille BV, die de specerij levert aan onder meer Sligro, Albert Heijn en Jumbo. ,,Je ziet nu al inkopers van supermarkten afhaken omdat de prijs te hoog is. Restaurants schrappen toetjes met vanille van de kaart of wijken uit naar synthetisch vanillearoma.''

Geëxplodeerd

De vanilleprijs is geëxplodeerd: van 20 euro per kilo in 2010 tot meer dan 500 euro nu. Dat vanilletoetjes nog steeds betaalbaar zijn, komt doordat ongeveer 90 procent van de 'vanille' die in zuivel, ijs, gebak, tabak en dranken zit chemisch is gefabriceerd uit onder meer aardolie. Wat maar een fractie kost dan natuurlijke vanille uit bonen. Steeds meer consumenten hebben echter een voorkeur voor natuurlijke ingrediënten. Dat is een van de factoren die de vanilleprijs heeft opgedreven. Met vervelende gevolgen voor een 'natuurlijke' zuivelfabrikant als het Deense Arla.

Kostprijs

De explosieve prijsstijging van de grondstof verhoogt de kostprijs van een pak vanilleyoghurt of -kwark met 'tientallen centen', zegt Arla-woordvoerder Dennis Iseger. Die kosten kan Arla niet doorberekenen aan klanten. ,,In het supermarktschap concurreert onze yoghurt met die van merken die kunstmatige aroma's gebruiken."

Kans voor Nederland

Telers buiten Madagaskar ruiken kansen nu vanille zoveel opbrengt. Niet alleen in tropische landen als Oeganda en Costa Rica, maar zelfs ook in Nederland. Vijf Nederlandse telers experimenteren al een paar jaar met de teelt van 'nedervanille' in kassen. ,,We hebben nu enkele duizenden bloemen. Eindelijk hebben we echt iets in handen'', zegt onderzoeker Filip van Noort van de Wageningen Universiteit, die het project begeleidt. Het lijkt een doorbraak.

Concurreren

Het zal voor de Nederlandse telers lastig worden om met de vanille uit Madagaskar te concurreren, vreest handelaar Henk de Kroon, die twee keer per jaar op het eiland komt. En niet alleen omdat de kostprijs van Nederlandse vanille hoger is. ,,De handel in Madagaskar is in handen van een paar steenrijke families die een kartel vormen. Zodra serieuze concurrentie dreigt te ontstaan, dumpen ze hun voorraden op de markt waardoor de prijs instort.''

Armoedegrens

De 80.000 kleine boeren die in de noordoostelijke Savaregio in Madagaskar vanille telen, profiteren nauwelijks van de hoge prijs, bleek onlangs uit onderzoek van de internationale afdeling van vakbond CNV en belangenorganisatie Fairfood. De meesten leven onder de armoedegrens. Daarbij moeten de boeren voortdurend vrezen voor hun veiligheid én hun oogst. Daarom verkopen ze hun bonen vaak al voor ze rijp zijn. De kwaliteit van de ooit befaamde Malagassische bourbonvanille is daardoor sterk achteruitgegaan.

Goede kwaliteit

En daar ruiken de Nederlandse telers kansen. ,,In de gereguleerde omstandigheden van onze kassen kunnen wij een goede kwaliteit leveren'', verklaart Van Noort. ,,Dat wordt steeds belangrijker voor afnemers. Net als traceerbaarheid: bij ons hoeven ze niet te vrezen dat mensen worden uitgebuit voor de teelt.'' Zelfs als de vanilleprijs op termijn weer zakt, kan de vanille uit Nederlandse kassen met de tropische variant concurreren, verwacht hij. ,,De belangstelling is groot. Alle grote smaakhuizen en vanilleverwerkers zijn al bij ons langs geweest. Iedereen snakt naar vanille van goede kwaliteit tegen een constante prijs.''