Nieuws Mobiliteit
Kritiek op hippe, elektrische deelscooter groeit: ‘Bedrijven doen zich duurzamer voor dan ze zijn’
De hippe, stille, elektrische deelscooters beloofden een duurzame groene wereld, maar inmiddels tikte de reclamewaakhond de bedrijven op de vingers en blijken ze toch meer CO2 uit te stoten dan gedacht. ,,Bedrijven doen zich duurzamer voor dan ze zijn, net als Shell met zijn CO2-neutrale benzine. Onzin.’’
Deelscooters, huurscooters en elektrische scooters van het bedrijf Felyx op de Prinsessegracht in Den Haag. Foto: Frank Jansen
De introductie van de eerste deelscooters in 2019 ging gepaard met mooie woorden, is te lezen op AD.nl. Over de missie om de leefbaarheid te verbeteren in Den Haag, om automobilisten te verleiden de scooter te pakken en om minder CO2 uit te stoten. ‘Dit doen zij door mensen uit de auto te krijgen en groen vervoer aan te bieden met elektrische deelscooters', stond destijds in het persbericht.
De evaluatie aan het einde van dat jaar was volgens de gemeente positief: ‘In grote lijnen lijken de deelsystemen in de stad goed te zijn ontvangen’. Er werd volop gebruik van gemaakt en overlastmeldingen waren er niet veel. Zorgen waren er wel over de ophopingen van scooters op plekken als Scheveningen.
Lees ook: Kritiek op elektrische deelscooter zwelt aan: 'De fiets wordt gekannibaliseerd'
Felyx, Go Sharing en Check actief in de Hofstad
Na de proef met Felyx, mochten ook Go Sharing en Check van start in de Hofstad. Vorig jaar stond de teller op 1350 deelscooters. Een vierde bedrijf dat ook een vloot in Den Haag wilde lanceren was Fly. De gemeente weet niet of dat ook nog gaat gebeuren. Wel is afgesproken dat dat niet gebeurt vóórdat speciale parkeervakken voor deelscooters in Scheveningen en het centrum zijn aangelegd.
Die plekken zijn nodig om parkeerproblemen op te vangen. Vooral op zomerse dagen staan de voertuigen in kuddes langs de Scheveningse kust. Toen het parkeergebied werd aangepast, verschoof het probleem zich naar onder meer de Zwolsestraat. Bewoners daar struikelden op tropische dagen geregeld over de tientallen kris-kras geparkeerde tweewielers.
Kritische geluiden op 'groene' deelscooter
Het afgelopen jaar duiken meer kritische geluiden op over de deelscooters. Zo blijken de elektrische deelscooters net zoveel CO2 uit te stoten als een benzinescooter in privébezit. Dat komt vooral omdat ze niet zo lang meegaan. Volgens de onderzoekers van het Kennisinstituut Mobiliteit (KiM) 3,7 jaar, ten opzichte van de tien jaar die voor een benzinevariant wordt gerekend. Bovendien zorgen de elektrische scooters ook voor ‘meer (gevaarlijk) afval, hogere uitputting van grondstoffen en meer fijnstof’ dat hun benzinebroertjes, aldus het KiM in juli vorig jaar.
De reclamecodecommissie gaf Felyx in december vorig jaar een uitbrander. Het bedrijf promootte op de website dat de donkergroene, elektrische scooters duurzaam zijn. Een stelling die het bedrijf tegenover de reclame-scheidsrechter niet hard kon maken.
Aanpassing website na uitspraak reclamewaakhond
Go Sharing was een maand eerder al op de vingers getikt. Dat bedrijf claimde ook duurzaam te zijn en repte verder over ‘milieuvriendelijk’ en ‘groen.’ Go Sharing vocht de klacht niet aan, maar had voorafgaand aan de zitting van de reclamewaakhond de website aangepast.
De uitspraken moeten pijn gedaan hebben bij de scooterbedrijven, maar zijn volgens Robert Barker, fractievoorzitter voor de Partij voor de Dieren in Den Haag, wel belangrijk. ,,Ik denk dat bedrijven zich soms duurzamer voordoen dan ze zijn. Niet alleen deze, maar bijvoorbeeld ook Shell, die het over CO2-neutrale benzine heeft. Dat is natuurlijk onzin.”
"Ik denk dat bedrijven zich soms duurzamer voordoen dan ze zijn"
De voordelen van deelscooters - ‘eigenlijk is het geen deel- maar huurmobiliteit’- ziet Barker er ook wel van in. Het scheelt een hoop ruimte vergeleken met auto's, of wanneer alle gebruikers allemaal zelf een scooter zouden hebben. ,,Niet iedereen hoeft nu een eigen scooter te hebben. En het is natuurlijk veel beter voor de luchtkwaliteit.”
Opwekken elektriciteit gebeurt niet altijd duurzaam
Dat de deelscooters niet het meest duurzame vervoermiddel zijn, is wat hem betreft weinig verrassend, maar het moet wel eerlijk worden verteld. ,,Iedereen kan wel bedenken dat elektriciteit opgewekt moet worden. Dat gebeurt in Nederland niet altijd duurzaam. Het is goed als bedrijven erop worden aangesproken dat duurzaamheidsclaims niet in orde zijn. Ook wisten we al dat fietsen en wandelen duurzamer is.”
Foto: ANP.
Daarmee doelt hij op een onderzoek uit Rotterdam, waaruit blijkt dat de deelscooters veel worden gebruikt voor ritjes die anders op de fiets of wandelend waren gedaan. Bij elkaar gaat het om een derde van alle ritten. De gemeente Den Haag maakt ook gebruik van de Rotterdamse statistieken, waar verder uit blijkt dat 27 procent van de scootertochtjes ter vervanging van het openbaar vervoer zijn. In iets minder dan een kwart van de gevallen gaat het om een ritje met de auto die nu door de deelscooter is vervangen.
Stimuleren van langere ritten
Nigel van den Berg, woordvoerder bij Felyx, zegt dat er wel aan wordt gewerkt om vooral autogebruikers op de scooter te krijgen en niet de fietsers. ,,We hebben bijvoorbeeld een unlock fee, dat betekent dat je moet betalen om een rit te starten. Daardoor wordt het gebruik voor kortere ritten relatief duurder en stimuleren we om langere ritten te maken.” Een maatregel die Go ook gebruikt.
Ook op het onderzoek van het KiM heeft Felyx wel wat aan te merken. ,,Daarin gaan ze ervan uit dat we de scooters naar het warehouse brengen om de accu te vervangen, wat inefficiënt is. Wij brengen juist de accu’s naar de scooters. Ook gaan ze ervanuit dat we dat met dieselbusjes doen, in plaats van elektrische auto’s waar wij mee werken.”
Bovendien kwam uit eigen onderzoek van Felyx, uitgevoerd door CE Delft, een heel ander beeld naar voren, met een veel lagere CO2-uitstoot. Zo gaat het bedrijf er zelf van uit dat de scooters vijf jaar meegaan, de helft langer dan de 3,7 waarmee het KIM rekende.
"We doen veel aan duurzaamheid, maar dat schreeuwen we niet van de daken"
Ook Paul van Merrienboer, mede-oprichter van Check, mist de nodige nuance in de kritische berichten. ‘We doen veel aan duurzaamheid, maar dat schreeuwen we niet van de daken', laat Van Merrienboer per e-mail vanaf zijn vakantieadres weten. Hij somt op: ‘We laden 100 procent met Nederlandse windenergie, rijden uitsluitend elektrisch om scooters en batterijen te verplaatsen, hebben nul medewerkers met een leaseauto, recyclen al onze accu’s en gebruiken voor 30 procent van onze vloot scooters die we een tweede leven geven’.
Kritiek is niet gek
Hoelang de voertuigen meegaan, is nog niet bekend. De witte Check-scooters rijden nu tweeënhalf jaar rond in Nederland en er is er nog geen een die vervangen moest worden omdat die ‘op’ was na normaal gebruik. Van Merrienboer gaat ervanuit dat de scooters in elk geval nog net zo lang mee kunnen als ze nu gereden hebben. Die hebben dan inderdaad heel wat fiets- en wandelkilometers vervangen, maar ook miljoenen autoritten, zo benadrukt hij.
Lees ook: Deelscooteraanbieder Check richt pijlen op Duitsland
Volgens Go Sharing, dat naast scooters, ook elektrische deelfietsen en -auto’s aanbiedt – 15.000 voertuigen in totaal – is kritiek op een relatief nieuwe ontwikkeling als deelvervoer niet gek. ,,Als we een ding weten van transities, dan is het dat er altijd voor- en tegenstanders zijn”, aldus directeur Raymon Pouwels. Maar dat is niet per se negatief: ,,We zien zelfs dat het discussies oproept op sociale media door mensen die de berichtgeving relativeren en in perspectief zetten.”
En Pouwels benadrukt dat de deelscooter-branche nog erg jong is en er dus ook veel te leren is: ,,We pionieren dus echt in een nieuwe markt en wat dat betreft hebben we al veel verwachtingen van tafel geveegd en overtroffen.”
"Als we een ding weten van transities, dan is het dat er altijd voor- en tegenstanders zijn"
Nog veel ruimte voor verbetering
Natuurlijk, zo erkennen de aanbieders, er is nog veel te verbeteren op het gebied van duurzaamheid. Felyx-zegsman Van den Berg denkt daarbij aan een elektrische bakfiets in plaats van een auto om de lege accu’s te verwisselen, of te stimuleren dat er twee mensen op de scooter stappen in plaats van één. Check werkt onder meer aan het recyclen van al het afval en compenseert nu nog de CO2-uitstoot van het transport van de scooters vanuit de Chinese fabriek naar Nederland. ‘Maar een beter alternatief zouden uiteraard lokaal geproduceerde scooters zijn.’
De ervaringen en de verschillende publicaties over de deelscooter worden gebruikt bij de volgende evaluatie van het deelvervoer in Den Haag, laat een woordvoerder van de gemeente weten. Dat kan leiden tot een aanscherping van het beleid. In eerdere stukken ging het wel over de duurzaamheid, maar niet specifiek over de CO2-impact en -uitstoot van bijvoorbeeld de benodigde elektriciteit om de accu’s op te laden.
"De fietsen hangen tegen palen en de scooters liggen overal"
'Aanbieders deelscooters komen belofte niet waar'
Jelle Meinesz, raadslid voor Hart voor Den Haag, is van mening dat de aanbieders van de deelscooters hun belofte niet waarmaken. ,,Er werd gezegd dat ze duurzaam waren, dat is dus niet zo. Ze zorgen alleen maar voor ergernis door de manier waarop ze over de stad zijn uitgestrooid.”
Als het aan Meinesz ligt, hoeven de scooters niet afgeschaft te worden, maar de overlast moet wel aangepakt worden. ,,Het is nu zomer. Nu worden ze veel gebruikt. Op Scheveningen is het dan vaak weer een chaos. Daar moet je paal en perk aan stellen. De fietsen hangen tegen palen en de scooters liggen overal. Als iemand vindt dat het er de afgelopen jaren mooier op is geworden, dan mag die het zeggen.”
De VVD, benadrukt dat de deelscooters in een behoefte voorzien en dat de aanbieders zich aan de wettelijke normen voor uitstoot- en milieubelasting moeten houden. En ook de liberalen maken zich meer zorgen over de parkeerergernissen van de Hagenaars dan over de duurzaamheid: ,,Belangrijkste zorg is en blijft overlast van scheef of verkeerd geparkeerde scooters of fietsen. Dáár moet gemeente zich op focussen.”
