Acht jaar lang was het zo goed als een dode letter, de Wet DBA. Deze wet, die schijnzelfstandigheid aan moet pakken, werd nauwelijks gehandhaafd. Reden: paniek onder zzp’ers en hun opdrachtgevers. Die vreesden voor forse boetes en naheffingen. Maar vanaf 1 januari gaat de Belastingdienst die boetes en naheffing wel weer opleggen als er sprake is van schijnzelfstandigheid. Het gevolg: opnieuw grote onrust, schrijft Trouw.
Handhaving is belangrijk, zei minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken onlangs in de Tweede Kamer. Want in tien jaar tijd nam het aantal zzp’ers enorm toe. Er kwamen er 350.000 bij, wat het totaal brengt op zo’n 1,2 miljoen.
Het is aannemelijker dat Belastinginspecteurs zich focussen op ondernemers die hun diensten uitlenen aan andere bedrijven
En met die forse groei, zei Van Hijum, stijgt ook het aantal ondernemers dat zich eigenlijk helemaal geen ondernemer mag noemen. Deze schoonmakers, zorgwerkers, maaltijdbezorgers en anderen krijgen niet alleen te weinig uitbetaald, ze ondermijnen ook ons sociale zekerheidsstelsel, zo redeneren Van Hijum en zijn collega-ministers. Want deze schijnzelfstandigen betalen niet mee aan werknemersverzekeringen zoals de WW en de arbeidsongeschiktheidsuitkering, terwijl ze hetzelfde werk verrichten als collega’s in loondienst.
Lees ook: Belastingdienst geeft met nieuw afwegingskader duidelijkere uitleg over schijnzelfstandigheid
Zzp-controles bij grote bedrijven
In theorie kunnen alle 1,2 miljoen zzp’ers vanaf januari worden doorgelicht door de Belastingdienst. Maar aannemelijker is dat Belastinginspecteurs zich focussen op ondernemers die hun diensten uitlenen aan andere bedrijven. Van hen noemen naar schatting zo’n 200.000 ondernemers zichzelf ten onrechte zelfstandig, berekende onderzoeksbureau SEO voor het kabinet.
Dat betekent dat deze zzp’ers niet of nauwelijks hun eigen werkuren bepalen, hun opdrachtgever geen werk kunnen weigeren en op vaste tijden hun loon ontvangen. Hun opdrachtgevers kunnen vanaf januari dus rekenen op naheffingen en een boete van maximaal 5.514 euro. De zogenaamde zelfstandigen zelf worden (nog) niet beboet.
Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW krijgt berichten binnen van bezorgde opdrachtgevers. Wel op kleine schaal
Dat de zzp’ers zelf vooralsnog buiten schot blijven, laat volgens de staatssecretaris van Financiën, Folkert Idsinga (NSC), zien dat er niet direct ‘hysterisch gehandhaafd’ wordt. ,,Integendeel”, zei hij vorige maand in de Kamer, ,,we willen zorgen voor een zachte landing.”
Opdrachten van zzp’ers worden nu al ingetrokken
Zijn sussende woorden hebben de onrust onder zzp’ers en hun opdrachtgevers niet voorkomen. Bij Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) komen al sinds de zomer meldingen binnen dat bedrijven hun opdrachten aan zzp’ers intrekken, waardoor die zonder werk komen te zitten. Hoeveel zzp’ers dit is overkomen, kan voorzitter Cristel van de Ven niet zeggen. Maar het gebeurt volgens haar wel in veel verschillende sectoren.
Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW krijgt berichten binnen van bezorgde opdrachtgevers. Wel op kleine schaal, zegt een woordvoerder. Want bedrijven melden hun zorgen over zzp-relaties vaak niet aan de werkgeversvereniging.
Van de Ven wijt het gedrag van bedrijven aan de onduidelijkheid die het kabinet zelf schiep. De straks weer geldende Wet DBA geeft weliswaar richtlijnen voor het definiëren van schijnzelfstandigen. Maar keiharde criteria staan er niet in, zegt Van de Ven. En dat maakt dat opdrachtgevers op voorhand niet kunnen uitsluiten dat hun werkrelatie met een zzp’er zal leiden tot een boete of naheffing. ,,Dan nemen bedrijven het zekere voor het onzekere en zeggen ze: ik stop er helemaal mee.”
Lees ook: Modelovereenkomst voor freelancers niet waterdicht bij controle: let hierop bij zzp’ers
Online tool schijnzelfstandigheid
Volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bieden de wet en de handboeken van de Belastingdienst wel degelijk voldoende duidelijkheid. En wie twijfelt, zegt een woordvoerder, kan verheldering vinden bij een online tool die het ministerie in leven heeft geroepen. Door tien vragen te beantwoorden, weet een zzp’er of hij in loondienst hoort te werken of niet.
Bedrijven nemen het zekere voor het onzekere en zeggen: ik stop er helemaal mee
Maar, weet Van de Ven van haar leden, ook deze tool kan tot verwarring leiden. ,,Als de tool laat weten dat je op zeven vragen een ondernemersantwoord hebt gegeven, en op drie een werknemersantwoord, hoe weegt de Belastingdienst dat dan? Dat vragen leden ons. Welke criteria wegen het zwaarst?”
De onduidelijkheid die zzp’ers en hun opdrachtgevers ervaren, houdt waarschijnlijk nog even aan. De Wet DBA maakt binnenkort plaats voor de Wet VBAR. Deze nieuwe wet tegen schijnconstructies lijkt in grote mate op haar voorganger. Behalve dat het kabinet nu ook zinspeelt op invoering van een minimum uurtarief voor zzp’ers. Maar ook dan, zo vrezen zzp’ers, zullen de criteria die belastinginspecteurs toepassen onduidelijk blijven.
Lees ook: Nog geen massale ‘dumping’ van zzp’ers in afwachting rond schijnzelfstandigheid
