‘Teveel misinformatie over aanpak schijnzelfstandigheid door laag vertrouwen in overheid’

Met grote regelmaat corrigeert Niels van der Neut op LinkedIn adviseurs die in zijn optiek onzinnige tips en adviezen verstrekken en daardoor onnodige onrust veroorzaken.

,,Ik zie het als mijn verantwoordelijkheid dat mensen juist worden geïnformeerd”, zegt hij in gesprek met De Ondernemer. ,,Er worden namelijk onwaarheden over de wet DBA en de conceptwet VBAR geschreven op dit sociale mediaplatform. Bij VBAR weten we niet eens of deze door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Eddy van Hijum (NSC), wordt ingediend en of de Tweede Kamer er uiteindelijk mee gaat instemmen.”

,,Vergeet DBA en VBAR, het gaat om de arbeidsovereenkomst zoals deze is vastgelegd in boek 7, artikel 610 van het Burgerlijk Wetboek (7:610 BW). Als er een verdienmodel aan zo’n advies vastzit, dan is het vaak een eigenbelang. Kijk kritisch naar deze zelf uitgeroepen specialisten is dan ook mijn boodschap. Maar houdt ook in de gaten hoe je je arbeidsrelatie hebt ingericht. Blijf daar kritisch op. In het begin kun je best iets afspreken, maar het kan na een tijdje veranderen.”

Lees ook: ZZP op 1: ‘Ik doe er alles aan om nooit meer terug te hoeven naar loondienst’

Vertrouwen in overheid niet al te hoog

In een tijdperk waarin sociale media bijna de belangrijkste nieuwsbronnen zijn, blijkt het lastig opdrachtgevers en zelfstandigen te overtuigen dat ze beter kunnen varen op de informatie die de Belastingdienst en het departement verstrekken.

,,Het vertrouwen in de overheid is op een niet al te hoog niveau”, constateert Van der Neut. ,,Toch zou ik uitgaan van de informatie van het ministerie en de Belastingdienst. Op basis van de ervaring die ik heb en de mensen die ik er ken, kun je beter afgaan op de documenten van SZW en de Belastingdienst.”

Waar komt die opstand vandaan?

,,Niemand vindt het prettig als er gezegd wordt wat je moet doen, en vooral niet als je het er niet mee eens bent. Zeker als je het als zzp’er al jaren op deze manier doet. Ik snap best dat mensen ineens denken: wacht even, waarom moet dat ineens anders. Het is vijf jaar hartstikke goed gegaan. Laat mij met rust. Sommigen zeggen: ‘Ik wil niet vallen onder de sociale verzekeringen of beschermd worden’, dat zit er ook achter. Het heeft in mijn ogen ook te maken met het feit dat het handhavingsmoratorium te lang heeft geduurd.”

Er vindt meer plaats dan alleen aanpak schijnzelfstandigheid

Ondanks het handhavingsmoratorium is er de laatste jaren het een en ander gebeurd. ,,Het arbeidsmarktdossier sleept zich al jaren voort, maar dat betekent niet dat er niets heeft plaatsgevonden”, meent assistant professor Van der Neut, die een proefschrift schreef over de rechtspositie van zzp’ers.

,,Commissie Borstlap (Commissie Regulering van Werk kwam in januari 2020 met adviezen om de arbeidsmarkt meer toekomstbestendig te maken, red.) is met voorstellen gekomen, maar daarna zijn er nog meer adviezen gekomen."

,,Er wordt aan de conceptwet VBAR gewerkt, de verduidelijking van de arbeidsrechtelijke kwalificatievraag (art.7:610 BW). De afbouw van de zelfstandigenaftrek gaat door. Het plan van de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers (wetsvoorstel Wet basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen - Baz, red.) is na kritiek vanuit onder andere UWV en Belastingdienst terug naar de tekentafel gestuurd. Verder heeft het Deliveroo-arrest wat duidelijkheid gegeven.”

Het is niet makkelijk om die arbeidsmarkt aan te passen? Je collega professor Paul de Beer schreef onlangs dat een goed functionerende arbeidsmarkt een mythe is. Hij vindt het zelfs niet wenselijk.

,,Als de arbeidsmarkt een markt zou zijn, dan zou dat betekenen dat als je aan bepaalde knoppen draait zoals de versoepeling van de ontslagbescherming, de effecten daarvan zijn te zien en zo werkt de arbeidsmarkt niet, zo stelt hij. Wat ik zie, is dat aan de arbeidsovereenkomst steeds meer is opgehangen, onder andere op het vlak van solidariteit en fiscaliteit. Die verschillen tussen werknemers en zelfstandigen kunnen worden verkleind of zelfs geheel worden opgeheven.”

,,Maar misschien wel net zo belangrijk, is dat de arbeidsovereenkomst nu onvoldoende uitnodigt om te investeren in de duurzaamheid van de arbeidsrelatie. Denk daarbij aan het gemakkelijker kunnen aanpassen van de functie aan de capaciteiten die de werknemer, eventueel gesteund door de werkgever, verder ontwikkelt. Juist dit soort investeringen zijn nodig met het oog op de toekomst.”

‘Pleisters plakken om zzp’er te beschermen’

Niels van der Neut schets gedurende het interview twee keuzes om toch iets te gaan doen aan die zzp’er op de arbeidsmarkt. Bij zijn eerste oplossing gaat de BV Nederland door met het huidige systeem en worden er ‘pleisters geplakt’.

,,Dan komt die verplichte Baz er en wordt de zelfstandigenaftrek verder afgebouwd. Maar echte fundamentele bescherming voor zzp’ers doen we niet; niet nodig want het zijn echte ondernemers. Ze kunnen hun broek ophouden. De tweede optie heeft mijn voorkeur. We gaan dan veel meer naar een systeem waarin alle werkenden recht hebben op een vangnet sociale basisverzekeringen, daar betalen alle werkenden dan ook aan mee. Het is iets meer het Belgische model en sluit aan op de aanbevelingen van de commissie Borstlap. We beschermen alle werkenden op een bepaalde manier, maar we kunnen partijen dan ook meer vrijheid geven ten aanzien van het contracttype.”

Hij poneert tussen neus en lippen ook het Duitse model; het terugbrengen van het aantal kwetsbare ondernemers. ,,Bij onze oosterburen hebben ze bepaald welke beroepen door zelfstandigen kunnen worden uitgevoerd en welke niet. Verpleegkundigen, pedagogisch medewerkers in een kinderdagverblijf en docenten niet. Dan heb je die discussie, die nergens op slaat, al gehad. De medisch specialist kan wel, omdat deze beroepsgroep minder kwetsbaar is. Als we deze aanpak nemen, hoeven we minder aan te passen.”

Zijn boodschap gaat richting de politici in Den Haag. Er moeten in het dossier arbeidsmarkt nu eens serieuze stappen worden gemaakt. ,,Als we nu niets doen voor de huidige groep ondernemers, gaan we de gevolgen zien van geen pensioenopbouw. Waarvan moeten die mensen over vijftien jaar uiteindelijk rondkomen, los van een karige aow? Het zou toch teleurstellend zijn als we over vijftien jaar een nieuwe commissie nodig hebben om dit te gaan oplossen.”

Tovert kabinet-Schoof een konijn uit de hoge hoed om dat te voorkomen?

Voordat hij antwoord geeft, schets Van der Neut een politiek landschap en een samenleving die niet heel stabiel is. ,,Het is opmerkelijk dat best wel veel partijen over zo’n hervorming zeggen: mensen moeten zo’n basisverzekering krijgen. Zelfs de VVD heeft dat uitgesproken. Maar als puntje bij paaltje komt, lijken ze toch terug te krabbelen.”

,,Het aanpassen van zo’n groot systeem, dat gebaseerd is op solidariteit, vinden politici misschien toch te beladen. Ze durven het niet aan, omdat hun achterbannen het misschien niet prettig vinden. Sommige partijen vinden het ook paternalistisch. Ik denk niet dit kabinet met structurele oplossingen gaat komen. Misschien gaan ze wat pleisters plakken, maar zelfs daar heb ik mijn twijfels over.”

Lees ook: Flink meer zzp’ers gestopt in aanloop naar handhaving wet