Strategisch adviseurs Frank Körver (Beta Strategies) en Frank Peters (Virtus Communications) zijn medeoprichters van adviesplatform Duivelse Dilemma’s. Dit collectief van zeer ervaren professionals helpt bestuurders doorbraken te realiseren door lastige vraagstukken vanuit verschillende perspectieven te benaderen. Duivelse Dilemma’s brengt creativiteit, zorgt voor scherpte en levert concrete oplossingsrichtingen.
Op zijn eerste dag in het Witte Huis zette Donald Trump zijn handtekening onder een lange reeks decreten. Eén daarvan verplicht ambtenaren om weer volledig op kantoor te werken. Bedrijven als Goldman Sachs en J.P. Morgan hebben thuiswerken zelfs volledig verboden, terwijl bedrijven als Google, Meta en Amazon een minimumaantal dagen op kantoor vereisen. Ook in Nederland is dit een belangrijk, maar gevoelig thema. Zo lazen we recent dat onder meer ABN Amro en ING hun personeel weer vaker op kantoor wil zien. Uit onderzoek blijkt dat ceo’s een terugkeer naar kantoor wel zien zitten, terwijl veel medewerkers zich daar fel tegen verzetten.
Voordelen accepteren van thuiswerken?
Voor veel leiders is thuiswerken een duivels dilemma. Moeten zij de voordelen van thuiswerken accepteren of medewerkers juist terugroepen in de overtuiging dat het de organisatie sterker maakt? Wie kijkt naar productiviteit, innovatie en moraliteit, ziet dat elk perspectief een ander antwoord oplevert. Dat maakt de keuze om medewerkers grotendeels wél of juist niet naar kantoor te laten komen niet eenvoudig.
Neem productiviteit. Sinds de coronacrisis wijzen onderzoeken erop dat thuiswerken vaak leidt tot hogere individuele output: minder reistijd, meer concentratie, minder afleiding. Tegelijkertijd wordt fysieke aanwezigheid voor complexe projecten en interdisciplinaire samenwerking als cruciaal ervaren. De cijfers geven geen eenduidig antwoord.
Innovatie biedt evenmin een simpele routekaart. Nieuwe ideeën ontstaan zelden op commando, maar zijn het resultaat van creatieve teamprocessen en toevallige ontmoetingen: het gesprek bij het koffieapparaat, de opmerking van een collega uit een ander team, de plotselinge brainstorm na een presentatie. Kantoren zijn plekken waar dit soort momenten spontaan kunnen ontstaan. Tal van organisaties hebben intussen laten zien dat innovatie ook online kan floreren, mits er wordt geïnvesteerd in nieuwe werkvormen en digitale ontmoetingen. De vraag is hoeveel energie dat vraagt en of het op lange termijn hetzelfde oplevert.
Lees ook: Werkgevers willen werknemers terug naar kantoor: ‘Stuur op resultaat, niet op aanwezigheid’
Sociale dynamiek ontbreekt thuis
Het dilemma van wel of niet naar kantoor kent ook een morele dimensie. In een volledig virtuele omgeving ontbreekt vaak de sociale dynamiek waarin mensen van elkaar leren wat wenselijk en professioneel gedrag is. Fysieke nabijheid maakt voorbeeldgedrag zichtbaar: hoe collega’s met klanten omgaan, hoe besluiten tot stand komen, hoe lastige situaties worden opgelost. Tegelijkertijd verkleint samenwerken op locatie de ruimte voor gedrag dat niet strookt met de waarden van de organisatie, zoals het schrijven van oncontroleerbare uren of het afschuiven van verantwoordelijkheden. Het gaat daarbij niet om wantrouwen, maar om het creëren van een omgeving waarin integriteit en collegialiteit vanzelfsprekend zijn.
Wie al deze argumenten afweegt, ervaart hoe complex het dilemma is. Er is echter één factor die onvoldoende aan bod komt in de discussies maar wel ongekend belangrijk is: de gemeenschappelijke beleving van identiteit van de organisatie. In een tijd waarin organisaties onder een vergrootglas liggen en stakeholders torenhoge verwachtingen hebben, telt niet alleen wát je doet, maar ook wie je bent en waar je voor staat.
Krijg je de cultuur en identiteit van het bedrijf mee als je thuiswerkt?
Identiteit is geen document op intranet of een presentatieslide met kernwaarden. Identiteit vormt zich in gedeelde ervaringen: samen successen vieren, moeilijke beslissingen doorleven, rituelen koesteren, elkaar tegenspreken als dat nodig is. Het zijn de momenten waarop medewerkers aanvoelen wat de organisatie drijft en waarvoor zij willen staan. Op afstand is dat gevoel kwetsbaarder. Nieuwe collega’s pikken de cultuur minder snel op, teams ontwikkelen eigen subculturen en de samenhang tussen afdelingen neemt af. Dat werkt ongewenst gedrag of gedrag dat niet strookt met de organisatie-identiteit in de hand.
Juist nu reputaties kwetsbaarder dan ooit zijn, is die gemeenschappelijke beleving cruciaal. Zij bepaalt of een organisatie als één geheel naar buiten treedt of als een verzameling losse individuen. Het kantoor kan daarin een anker zijn: een tastbare plek waar identiteit niet alleen wordt verteld, maar beleefd.
Terug naar kantoor is logisch
Het debat over terugkeer naar kantoor wordt vaak gereduceerd tot vragen over efficiëntie, innovatiekracht of het recht op autonomie. Relevante thema’s, maar ze gaan voorbij aan wat medewerkers op de lange termijn bindt. Het kantoor moet weer de plek zijn waar de toon van de organisatie wordt gezet: waar we elkaar in de ogen kijken, afspraken maken over wat kan en wat niet, en waar nieuwe collega’s leren hoe het hier werkt. Het is ook de plek waar we samen duiding geven aan ontwikkelingen in de buitenwereld en bepalen wat die betekenen voor ons eigen handelen. Als we die plek niet herwaarderen, lopen we het risico dat medewerkers straks alleen nog maar hun computerscherm met elkaar gemeen hebben in plaats van een gedeelde cultuur en set van normen en waarden die helpen manoeuvreren in uitermate turbulente tijden.
Terug naar kantoor is dus heel logisch, met ruimte flexibiliteit waar dat kan en nodig is.
Lees ook: Gaan we echt allemaal terug naar kantoor? ‘Thuiswerken is geen trend, maar een logische evolutie’
