Waarom de flitsbetaling het antwoord op de on-demand economie is

1) Wat zijn dat, flitsbetalingen?

Wie in het weekeinde of tijdens feestdagen geld krijgt overgemaakt, moet nu nog lang wachten tot het bedrag daadwerkelijk op de rekening staat. Met Pasen kon het de afgelopen jaren tot wel vijf dagen duren voordat een overboeking naar een andere bank was afgerond. De reden is dat het achterliggende systeem van de Europese Centrale Bank (ECB), dat de euro-transacties tussen de banken onderling verrekent, het dan niet doet.

Het is een beetje alsof de pakketbezorger per ezel langs de huizen sjokt. Aan dat laatste restje financieel primitivisme komt nu een einde. Dankzij instant payments, oftewel flitsbetalingen, staat het geld binnen 5 seconden op de rekening. Ook ’s nachts en op vrije dagen. De testfase is inmiddels met succes afgerond. Vanaf deze maand zullen bij ING, Rabobank, ABN Amro, de Volksbank en Knab de eerste supersnelle transacties plaatsvinden. Daarna wordt het aantal gestaag opgevoerd, om rond mei uit te groeien tot het nieuwe normaal.

2) Wat ga ik daar van merken?

‘Dit is het antwoord op de on-demand-economie, waarin mensen nu eens een pizza afrekenen bij de voordeur, dan weer een bij de webwinkel gekocht pakketje’, zegt directeur Piet Mallekoote van de Betaalvereniging Nederland. Wie bijvoorbeeld een tweedehands auto aanschaft in het weekeinde, en niet met duizenden euro’s over straat wil gaan, kan het geld met één druk op de knop overboeken. Zowel de koper als de verkoper heeft dan direct zekerheid.

Als eerste zijn de simpele overboekingen via mobiele telefoon of computer aan de beurt. Dat zijn er jaarlijks zo’n 1 miljard. De banken mogen zelf bepalen of ze in een later stadium bijvoorbeeld bulkbetalingen versneld gaan afwikkelen. In dat geval zullen ook salarissen van bedrijven met veel personeel of de toeslagen van de belastingdienst in luttele seconden op de rekening zijn bijgeschreven.

3) Heel handig, die snelle betalingen, maar was dat nou zo moeilijk?

In landen als Singapore, Denemarken en Groot-Brittannië is dit al langer mogelijk. Maar die maken geen deel uit van een muntunie. Bovendien gaat achter een op het oog simpele transactie een ingewikkeld proces schuil. Daarbij zijn niet alleen de banken betrokken, maar bijvoorbeeld ook de ECB en bedrijven die zorgen voor de afwikkeling. Om dat complexe proces te versnellen, bleek het te lastig om het bestaande systeem op te kalefateren. In 2015 is daarom begonnen met de bouw van een geheel nieuwe infrastructuur. Zeg maar een hogesnelheidslijn, die wordt aangelegd naast het bestaande spoor.

4) Zo snel, is dat wel veilig?

‘Het risico dat fraudetransacties succesvol worden uitgevoerd, wordt groter’, schreef het Anti Money Laundering Centre in 2017 in een rapport over nieuwe ontwikkelingen als instant payments. Zo wordt het erg moeilijk om een frauduleuze transactie nog terug te draaien. In 20 seconden kan een som geld straks van Estland, via Nederland, naar een bank in Bulgarije zijn gesluisd.

Toch verwacht Betaalvereniging Nederland geen extra problemen door flitsbetalingen. Het monitoren van transacties gebeurt nu al realtime. En ook binnen het oude, tragere systeem blijkt het zelden mogelijk om afgetroggeld geld tijdig terug te halen. Daarbij is de schade als gevolg van fraude met internetbankieren (1,22 miljoen euro in 2017) relatief beperkt. Voor één vorm van bedrog kunnen flitsbetalingen juist een uitkomst bieden, verwacht Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk: de zogenoemde Marktplaatsfraude. Daarbij doet de koper alsof hij betaald heeft, soms door een (valse) schermafbeelding te tonen van de overboeking. ‘Straks kan niemand meer beweren dat het bedrag al is overgemaakt, maar nog onderweg is.’

5) Wordt over de grens betalen nu ook sneller?

Jazeker, de snelle overboekingen zijn immers te danken aan een Europese standaard. Die is ietsje minder streng dan de Nederlandse afspraken. In plaats van binnen 5, moet het geld na uiterlijk 10 seconden op de rekening zijn bijgeschreven. Ook geldt er anders dan binnen Nederland een maximumbedrag, van 15 duizend euro. De Betaalvereniging verwacht dat het wel nog een jaar of twee, drie gaat duren voordat in heel Europa flitsbetalingen mogelijk zijn. Het tijdstip waarop dit wordt ingevoerd verschilt namelijk per land en vaak ook per bank.

Helemaal onmogelijk zijn internationale instant payments op dit moment overigens niet. Sinds eind 2017 bieden zeshonderd Europese betaalinstellingen dit al (via een ander achterliggend systeem) aan voor onderlinge transacties. Het gaat met name om banken in Oostenrijk, Italië en Spanje. In Nederland doet ABN Amro als enige grote speler mee.