Boekencast: wat vinden Tom van der Lubbe en Erno Hannink van de vijf voorstellen uit Sander en de brug?

In de podcast hebben Tom van der Lubbe en Erno Hannink het over het boek Sander en de brug, geschreven door een aristocraat in de moderne tijd, Sander graaf Schimmelpenninck. ,,Die vooral problemen ziet in de toekomst als het neoliberalisme wordt doorgezet, waarbij de mensen aan de onderkant echt in opstand komen, denk aan de bestorming van de Bastille in 1789. Sander zorgt voor opschudding mede door zijn manier van stellingname. Hij zoekt het conflict op, van rechts en links", stelt Erno.

,,Het boek leest snel weg, met ruim 100 pagina’s. Je leest het op een rustige zondag uit. Hij behandelt vijf grote problemen in de Nederlandse samenleving en bespreekt oplossingen voor deze problemen. De oplossingen klinken logisch, maar ik heb te weinig economische kennis om ze goed te kunnen beoordelen."

De noodzaak van een nieuw sociaal contract

,,In deze inleiding legt Sander uit wat er nu misgaat en waarom deze voorstellen zo belangrijk zijn. Zoals de verzwakking van het collectief, geen grote samenhangende hervorming vanuit de politiek en de kansongelijkheid die daardoor ontstaan is. Sander heeft het regelmatig over de tekorten op de arbeidsmarkt en de afnemende sociale cohesie in zijn columns en op social media. Volgens hem hebben de knoppen teveel richting de haves gestaan in de afgelopen veertig jaar, maar dit kunnen we ook weer terugdraaien. Nederland heeft op dit moment last van inflatie, personeelstekorten en een energie- en stikstofcrisis. Deze vijf voorstellen moeten Nederland eerlijker en breder welvarend maken."

,,Sander stelt dat het neoliberale kapitalisme een mislukking is gebleken. De beloftes van marktwerking zijn niet uitgekomen en hebben vooral sociale en ecologische ongelijkheid opgeleverd in de wereld. Toch blijft hij een aanhanger van het kapitalisme en de meritocratie met een zo grote mogelijke kansengelijkheid aan de start en een vrije markt, en meritocratie in balans door een sterk collectief."

Belast winst uit vermogen en erfenissen net zo zwaar als inkomen uit werk

,,Het eerste voorstel in het boek van Sander is een logische versimpeling van ons oneerlijke belastingstelsel. Dit is het voorstel dat het meeste inkomen voor de staat oplevert en daarmee ruimte creëert voor zijn kansengelijkheid-voorstellen. In allerlei onderzoeken komt Nederland als meest ongelijkwaardig wat betreft vermogen naar voren. Dit heeft voor een groot deel te maken met belasting op arbeid die hoog is ten opzichte van belasting op kapitaalinkomen (vermogen en erfenissen). Toeslagen die de overheid verstrekt zouden dit moeten compenseren voor de lage inkomens, maar zo stelt Sander, daarmee verhoog je de afhankelijkheid van de overheid bij deze groep."

,,Om onduidelijke redenen is erfbelasting de meest gehate belasting van Nederland ook al krijgen de meeste mensen hier niet mee te maken. Het voorstel is om al het inkomen hetzelfde te behandelen en dus belasting uit vermogen of erfenissen in box 1 te laten vallen en daardoor even hoog te maken als inkomen uit arbeid. Een verhoging van de belastingen op nalatenschap en schenkingen naar 30 procent levert nog eens 4,8 miljard op."

Geef iedereen van 25 jaar 100.000 euro: een jubelton

,,Het idee van Sander is, dit is voorstel 4 in zijn boek, dat iedere vijfentwintigjarige een startkapitaal krijgt. De koppeling met voorstel 5, een maatschappelijke diensttijd voor iedereen, is logisch. Nu krijgen jonge mensen met rijke ouders een voorsprong door een erfenis. Privatisering en marktdenken hebben de overheidsdiensten uitgehold. Het onderwijs en de zorg bijvoorbeeld zou helemaal geen markt moeten zijn. Het ongeremde kapitalisme hebben voor concentratie van vermogen gezorgd bij een kleine groep mensen."

,,In het Westen zitten wat betreft vermogensongelijkheid weer op het niveau van 100 jaar geleden. De overheid moet weer meer waarde-scheppend en ondernemend worden. Het startkapitaal voor iedereen (25-jarige leeftijd) creëert meer vermogensgelijkheid. Wel stelt Sander enkele voorwaarden voor, zoals het mag alleen gebruikt worden voor de aankoop van je huis, starten van een bedrijf, of een belegging in een staatsfonds. Daarnaast kunnen er ook nog voorwaarden voor uitsluiting zijn, zoals bijvoorbeeld recente immigranten. Een startkapitaal van 100.000 euro voor iedere 25-jarige kost jaarlijks ongeveer 21,9 miljard."

Tijd om weer groot te denken

,,Werken loont te weinig, waardoor het land vastloopt, stelt Sander. Volgens mij zijn er grotere problemen waardoor het land vastloopt. Denk aan het milieu, educatie, zorg, de overheid. Grote plannen kunnen de weg naar een eerlijkere wereld op gang krijgen en een gemeenschappelijk doel nastreven. Met de manier waarop Sander deze voorstellen neerzet vraag ik me af hoe gemeenschappelijk dit doel kan worden."

,,Nadat alle inkomens voor de staat zijn opgeteld en kosten uit deze voorstellen er zijn afgetrokken blijft er nog 12,5 miljard over - wat ik betwijfel. Daarmee kan de belastingdruk in de laagste schijf verder worden verlaagt, waardoor werken nog meer loont sluit Sander af. Het FD heeft dit nagerekend en komt uit op 60 euro per maand voor de mensen met een laag inkomen."

'Mensen stemmen op basis van hun gewenste portemonnee en niet hun daadwerkelijke portemonnee'

,,Opvallende lessen uit het boek voor mij zijn onder meer dat belasting op een erfenis zo wordt gehaat door alle lagen van de bevolking. Wanneer je het echt uitrekent krijgt het grootste deel van de bevolking er nooit mee te maken. Ook: mensen stemmen op basis van hun gewenste portemonnee en niet hun daadwerkelijke portemonnee. Dat, door erfenissen, pensioen en de netto waarde van je woning bij verkoop te zien als inkomen direct te belasten zoveel geld oplevert voor de staat oplevert."

,,Andere opvallende lessen voor mij zijn dat artikel 23 in de huidige tijd nog steeds bestaat en zoveel scheiding veroorzaakt en wat de sociale en cognitieve waarde van een warme schoollunch voor de jeugd kan zijn. De jubelton voor iedere vijfentwintigjarige klinkt interessant en: het liberalisme is, arbeid adelt. De sociale dienstplicht zal jongeren helpen om te zien hoe complex de samenleving is, zoals de zorg, onderwijs, bosbeheer."

,,Sander en de brug. Zoals gezegd, het boek leest snel weg, met ruim 100 pagina’s. Je leest het op een rustige zondag uit."