Kijk niet gek op als je een tennisbal krijgt bij binnenkomst in de Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom, een topinstituut dat onderzoek doet naar technologieën die de wereld duurzamer moeten maken. Een tennisbal gemaakt van oude tennisballen. Het presentje staat symbool voor wat ze hier doen. Producten ontwikkelen waaraan geen druppel verse aardolie aan te pas komt - ‘made in Brabant’.
De campus opende in 2011 in het voormalige kleurencentrum van chemiereus Sabic. Het initiatief kwam van de provincie Noord-Brabant, de gemeente Bergen op Zoom en de regionale ontwikkelingsmaatschappij Rewin. Al snel sloot ook onderzoeksinstelling TNO zich aan bij dat rijtje. Lag het accent aanvankelijk op het maken van kunststoffen en andere producten uit planten, tegenwoordig speelt ook het recyclen van afval een grote rol, meldt het AD.
Beginnende bedrijfjes kunnen bij de - inmiddels flink uitgebreide - campus aankloppen om hun groene idee uit te testen en verder te ontwikkelen
Een 2023-versie van het Evoluon
Beginnende bedrijfjes kunnen bij de - inmiddels flink uitgebreide - campus aankloppen om hun groene idee uit te testen en verder te ontwikkelen. Met die kennis kunnen ze dan aan de slag. Een fabriek beginnen buiten het campusterrein, bijvoorbeeld. De campus heeft niet zelf de ambitie producten te gaan produceren. De kraamkamerfunctie, daar gaat het om.
Het moet gezegd: de Green Chemistry Campus heeft met Jeroen de Lange - oud-wethouder in Bergen op Zoom - een vlotte verteller als directeur. Loop met hem een rondje door de fabriek en je waant je in een 2023-versie van het Evoluon, het ooit zo vermaarde museum van de toekomst in Eindhoven.
,,Zie je die zwarte betonblokken daar?”, vraagt De Lange. ,,Die zijn dus niet gemaakt van beton. Maar van dit spul”, zegt hij, en hij pakt een bos snoeren beet. ,,Fijn gemalen omhulsels van kabels. Ze zijn samengeperst tot blokken waarmee damwanden kunnen worden gemaakt. IJzersterk. Maar dat is dus nog recycling.”
Hoe maak je die legoblokjes van plantaardig materiaal?
Zoals gezegd zet de Green Chemistry Campus ook in op het ontwikkelen van groene bouwstoffen. De bulk van de chemie drijft nog altijd op aardolie. In grote installaties worden lange koolwaterstofketens uit de olie gekraakt tot piepkleine stukjes, zogenaamde alkenen of olefinen. Dat zijn zeg maar de legoblokjes van de chemie. Fabrikanten ‘bouwen’ daarmee vervolgens plastic, medicijnen en verf.
De grote uitdaging van nu is: hoe maak je die legoblokjes van plantaardig materiaal? Van de Anna Paulownaboom, om maar wat te noemen - de snelst groeiende boomsoort van ons land. Er kan al heel veel in het laboratorium, maar op de campus kijken ze ook altijd of een idee wél goed is. Een concreet voorbeeld van waar ze nu mee bezig zijn, is materiaal ontwikkelen voor een groen moederboard.
In 2050 moet onze economie volledig circulair zijn, maar of dat lukt?
Het duurt nog even, maar in 2050 moet de Nederlandse economie volledig circulair zijn. Een duur woord om te zeggen dat we amper nieuwe grondstoffen gebruiken en niks meer weggooien. De eerste serieuze graadmeter op weg naar dat doel is 2030, als het gebruik van (niet biologische) grondstoffen moet zijn gehalveerd. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) concludeerde in 2021 dat het nog niet erg wil vlotten. En dat komt gek genoeg door een ander milieudoel: de overschakeling op duurzame energie. Daarvoor zijn zonnepanelen en windturbines nodig, maar die moeten wel eerst worden gebouwd met behulp van fossiele grondstoffen.
Lees ook: Dit zijn de twaalf deelnemers van de AFAS Young Business Award 2023
‘Bruinige tandpasta’
Voor het maken en testen van de groene legosteentjes heeft TNO op de campus diverse installaties staan. ,,We kijken bijvoorbeeld hoe sterk zo’n bouwsteen is en of-ie wel tegen zonlicht kan”, legt Paul Konst van TNO uit. ,,En, ook belangrijk, ziet het er een beetje uit? Consumenten willen best hun tanden poetsen met biologische tandpasta, maar dan moet die er niet bruinig uitzien.”
De campus heeft behalve honderden patenten ook al één zeer succesvol bedrijf voortgebracht: Relement, dat coatings maakt uit plantenresten en teruggewonnen grondstoffen. Daarover gesproken: ze kunnen op de campus óók oliën terugwinnen uit afgedankte producten. Uit de laminaatlaag van keukenkastjes, bijvoorbeeld. ,,Daarmee spaar je verse aardolie uit”, zegt een andere TNO’er, Arjan Langen.
Iedereen is doordrongen van het nut van de energietransitie: elektrisch rijden, windmolens, je kent het rijtje
Jeroen de Lange, directeur Green Chemistry Campus
‘Grote landen met veel olie’
De Lange vult aan: ,,Iedereen is doordrongen van het nut van de energietransitie: elektrisch rijden, windmolens, je kent het rijtje. Maar het is minstens zo belangrijk aardolie te weren uit onze dagelijkse producten. Los van het milieuaspect: de door Rusland begonnen oorlog in Oekraïne en onrust in het Midden-Oosten tonen aan dat je niet afhankelijk wilt zijn van grote landen met veel olie.’’
In de ogen van De Lange is West-Brabant dé aangewezen plek voor de ‘olieloze’ industrie. Hij schakelt de regio gelijk met wat ooit de kolenmijnen in Limburg waren en de aardgasvelden in Groningen. ,,Steenkool en aardgas zijn passé, maar wij zijn hier nog steeds gezegend met goede grond. Daarop kunnen bomen en planten worden gekweekt als alternatief voor aardolie. Het is meteen een mooie kans voor boeren die nu nog aan intensieve landbouw doen.”
Lees ook: Microalgen als voedselbron op een grootschalige manier: gaat het AlgaeforFood lukken?
Een hele kluif
Enthousiast is ook wethouder Dominique Hopmans (Economie, VVD). Hij wil zijn stad op de kaart zetten als dé stad van de groene industrie, net zoals Eindhoven dé technologiestad is. Een hele kluif, geeft hij toe. ,,Veel Bergenaren weten niet eens dat we een haven hebben, laat staan dat ze van deze campus hebben gehoord. We proberen dat als stad en regio wel uit te dragen, bijvoorbeeld door groen vervaardigde verkeersborden te plaatsen.”
Maar kunnen we in de toekomst dankzij de campus zonder schuldgevoel blijven consumeren? Bezoekers krijgen aan het einde van de rondleiding de vraag of ze die tennisbal uit het begin van dit verhaal écht nodig hebben. ,,Ook dat is belangrijk om die slag naar verduurzaming te maken: jezelf afvragen of je iets wél echt nodig hebt”, zegt De Lange.
Lees ook: Topontwerper Marcel Wanders gaat met nieuw bedrijf op duurzame toer en kort supply chain in
