Sinds het opheffen van het handhavingsmoratorium 1 januari van dit jaar pakt de Belastingdienst schijnzelfstandigheid ferm aan. Hoewel een zachte landing is toegezegd, er worden nog geen boetes opgelegd, durven veel opdrachtgevers het niet meer aan om zzp’ers in te schakelen. Frank Alfrink, voorzitter van ZZP Nederland merkt dit maar al te goed. ,,Iedereen is er zenuwachtig van. We hebben het onderzocht onder onze leden en ruim 40 procent van de zzp’ers merkt er wat van. Opdrachtgevers willen niet werken met zzp’ers en leggen de verantwoordelijkheid van eventuele claims en boetes bij de zzp’ers. Aanbestedingen hoef je als zzp’er niet eens te proberen, want daarvan word je, alhoewel dat een overtreding is op de aanbestedingswet, bij voorbaat uitgesloten. Zo ver gaat die zenuwachtigheid.”
Onduidelijkheid over schijnzelfstandigheid
ZZP Nederland probeert zzp’ers zoveel mogelijk te informeren over schijnzelfstandigheid. ,,Je merkt door de onduidelijkheid van de huidige wetten en regels dat ze niet weten waar ze aan toe zijn”, zegt Alfrink. Zo heb je bijvoorbeeld wel de criteria van het Deliveroo-arrest. Op basis van deze negen punten van de Hoge Raad zouden werkgevers en zzp’ers kunnen zien of iemand een schijnzelfstandige is of een echte zzp’er. In de praktijk blijken deze punten te vaag. ,,Die punten zijn niet duidelijk. Onduidelijk is ook wat de zwaarte van de criteria is. Er is behoefte aan duidelijkheid. Laten we deze rommel opruimen en concreet de vrijheid van echt ondernemerschap borgen in de wet.”
Ik zag hier ook een zzp’er met een hesje van de organisatie lopen. Dat zegt niets over of je zelfstandige bent
Thierry Aartsen VVD-Kamerlid
Thierry Aartsen doet namens de VVD samen met D66, CDA en SGP een nieuwe poging om voor meer duidelijkheid te zorgen. Met de initiatiefwet Zelfstandigen hoopt hij een einde te gaan maken aan de onzekerheid onder zzp’ers. Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum (NSC) wil ook duidelijker vastleggen in de wet wanneer er wel of niet sprake is van een echte zelfstandige. Onlangs legde hij een aanpassing op het wetsvoorstel Verduidelijking Arbeidsrelaties (VBAR) ter consultatie. ,,Ik denk niet dat je met de wet van de minister voor duidelijkheid zorgt”, zegt Aartsen. ,,Die gaat er namelijk vanuit dat iedereen een werknemer is en over inbedding. Dat gaat onder andere over bedrijfskleding. Ik zag hier ook een zzp’er met een hesje van de organisatie lopen. Dat zegt niets over of je zelfstandige bent.”
Lees ook: VVD’er Aartsen komt met nieuwe wet schijnzelfstandigheid: ‘Duidelijk kader voor zzp’er
Belgisch model schijnzelfstandigheid werkt
Het wetsvoorstel van Aartsen is gebaseerd op het zogeheten Belgische model. In 2006 ontstond er in België dezelfde discussie als in Nederland en een paar jaar later lag daar de Arbeidsrelatiewet. ,,We zijn gaan praten met de mensen die de Arbeidsrelatiewet in België hebben gemaakt. Daarin zie je dat duidelijkheid het allerbelangrijkst is. Gewoon een duidelijke, aparte wet waarin concreet criteria staan, als je eraan voldoet ben je een zelfstandige of niet. Het heeft daar zelfs zoveel duidelijkheid opgeleverd dat schijnzelfstandigheid een non-discussie is geworden.”
Je kunt het ermee mee eens of oneens zijn, maar het is wel duidelijk
Thierry Aartsen VVD-Kamerlid
Het voorstel van Aartsen bestaat uit een aantal criteria om te bepalen of iemand een zzp’er of schijnzelfstandige is. ,,De zelfstandigen- en werkrelatietoets. De zelfstandigentoets gaat over of iemand meerdere opdrachten heeft en investeert iemand in eigen bedrijfsmiddelen? Zo zie je bijvoorbeeld in België dat ze de regel hanteren: werk jij in de personen- of goederenvervoer en is het voertuig waarin jij rijdt economisch gezien niet jouw eigendom, dan ben je een werknemer. Daar kun je het mee eens of oneens zijn, maar het is in ieder geval wel duidelijk.”
,,De werkrelatietoets gaat over controle”, vervolgt Aartsen. ,,Moet jij verplicht zeggen wat jij die week hebt gedaan en rapportages inleveren, heb je functioneringsgesprekken? Eerder werd er gekeken naar vrijheid in werkuren, maar als een winkel bepaalde openingstijden heeft, dan heb je weinig keus. Wij benadrukken dus vooral de mate van controle.”
Toetsing schijnzelfstandigheid Belastingdienst onlogisch
Momenteel ligt de toetsing van schijnzelfstandigheid op het bordje van de Belastingdienst. Volgens Aartsen en Alfrink wordt er onterecht negatief gesproken over de Belastingdienst. ,,Als je hen had gevraagd of ze achter het plan stonden om vanaf begin 2025 het handhavingsmoratorium op te heffen dan denk ik niet dat ze dat wilden. Daarnaast zijn de mensen van de Belastingdienst opgeleid voor andere dingen. Ze moeten nu holistisch toetsen op basis van het Deliveroo-arrest, terwijl ze maar drie van de negen punten goed kennen. De opdracht ligt bij de verkeerde persoon met onduidelijke kaders. Het is alsof je een snelweg aanlegt, overal camera’s ophangt, maar niet vertelt hoe hard je er mag rijden”, zegt Alfrink.
Wij koesteren dit voorstel en zien dit als een kans uit duizenden
Frank Alfrink Voorzitter ZZP Nederland
Alhoewel Alfrink namens ZZP Nederland natuurlijk wel wat aan te merken heeft op het wetsvoorstel is hij positief. Dit is de eerste wet waar ondernemerschap geborgd wordt. Al twintig jaar zijn we bezig ondernemerschap te definiëren en daar zijn twaalf pogingen voor geweest. Wij koesteren dit voorstel en zien dit als een kans uit duizenden.”
Aartsen over initiatiefwet schijnzelfstandigheid: ‘dit is een unieke kans’
Steun van ZZP Nederland is er dus voor het wetsvoorstel van Aartsen, maar dat is niet het geval bij een aantal partijen in de Tweede Kamer. ,,Ik had niet verwacht dat mensen met bloemen langs de weg zouden staan zwaaien. We hebben nadrukkelijk gezegd dat dit versie 1 is van het voorstel. We nodigen nadrukkelijk iedereen uit, vakbonden, Kamerleden, zzp’ers en ministers, om met ons te komen praten. CDA en VVD hadden hier vroeger ook andere ideeën over.”
Aartsen begrijpt ook alle zorgen die er zijn rondom het wetsvoorstel. ,,Ik snap dat de PvdA bepaalde zorgen heeft, kom met ons in gesprek. Of de BBB is bijvoorbeeld bang dat we te veel regeldruk opleggen. Daar zitten zorgen die we serieus nemen. We hebben al twintig jaar discussie vanuit de loopgraven en ik denk dat we elkaar in het midden moeten vinden. Ik wil graag met minister van Hijum om de tafel, want dit is een unieke kans. Zzp’ers hebben met de wet VBAR de vloer aangeveegd. Voor het eerst in twintig jaar kun je rekenen op draagvlak van de doelgroep”, besluit Aartsen.
Lees ook: Minder zzp’ers in de bouw door controle schijnzelfstandigheid: ‘Werkgevers gaan voor veiligheid’
