„Fabel Friet treft geen schuld, een ondernemer wil nou eenmaal zo veel mogelijk omzet maken,” zegt de 86-jarige Dick van Dam, die al 45 jaar in de Negen Straatjes woont, tegen het Parool. „Het is de schuld van de gemeente. Die weigert in te grijpen.”
Van Dam zit aan de stamtafel van café De Doffer in de Runstraat, met Steve Malenka (74), Dingeman Coumou (74), Monique Koning (80) en Emmerique Moliere (71). Ze wonen allemaal al jaren in of rond de Negen Straatjes.
Ze behoren tot een groep van twintig buurtbewoners die naar de rechter stapt om af te dwingen dat de gemeente opnieuw kijkt naar de exploitatievergunning van Fabel Friet, dat in augustus 2020 in de Runstraat opende. Het liefst zien ze dat de vorig jaar toegekende verlenging geannuleerd wordt, zodat de zaak de deuren moet sluiten.
Lees ook: Wekker zetten en lang in de rij voor TikTok-hype: ‘Verkochten 3,5 broodjes kaassoufflé per minuut’
Crowdmanagers voor TikTokrij Fabel Friet
Volgens de groep, die door nog tachtig andere buurtbewoners gesteund zou worden, tast de zaak het woon- en leefklimaat aan. Dat heeft volgens bewoners vooral te maken met de enorme stroom toeristen die de patat van Fabel Friet op TikTok heeft gezien. Sommige filmpjes van de friet, met luxueuze toppings, zoals Parmezaanse kaas en truffelmayonaise, zijn miljoenen keren bekeken. In de Runstraat leggen mensen met hun telefoon dan ook maar al te graag hun esthetische patatje vast.
‘Die lange TikTokrij staat er zeven dagen in de week. De stoep wordt vaak bezet gehouden’
„De lange TikTokrij staat er zeven dagen in de week,” zegt Dingeman Coumou. Zijn medestanders aan tafel knikken instemmend. „Ze bezetten een groot deel van de openbare ruimte. De stoep wordt vaak bezet gehouden tot ver over de brug van de Keizersgracht. Daardoor is het een gevaarlijk kruispunt geworden.”
Op een willekeurige vrijdag staat de rij voor Fabel Friet inderdaad tot op de brug. „Om dat in goede banen te leiden, werken er altijd drie crowdmanagers. Op vrijdag, zaterdag en zondag zijn het er zelfs vier,” zegt Abel Klatser (27), mede-eigenaar van Fabel Friet. „Zij zorgen ervoor dat alles soepel verloopt, dat de stoep toegankelijk blijft en dat klanten niet voor de winkels of huizen van de buren eten.”
Onze rij wordt gezien als symbool van het overtoerisme in Amsterdam
Klatser en zijn compagnon Floris Feilzer (30) zeggen dat de rechtszaak ze veel bezighoudt en ze er regelmatig wakker van liggen. “Het geeft veel stress,” zegt Klatser. Mede om de druk op de Runstraat te verlichten, hebben de twee ondernemers vorig jaar twee nieuwe zaken geopend, in de Oude Hoogstraat en op de Nieuwendijk.
Zwerfafval prikken
Volgens Feilzer is het beperken van overlast in de Runstraat inmiddels zijn hoofdtaak. „De zaak draait en we kijken hoe we het zo goed mogelijk kunnen doen voor de buurt. We werken bijvoorbeeld samen met Stichting Koffiehuis (een sociale onderneming voor dak- en thuislozen en ongedocumenteerden), die alle gemeentelijke prullenbakken in de buurt leegt. Dat gebeurt 24 keer per dag. Daarnaast prikken ze ook drie keer per dag zwerfafval in de buurt.”
De buurtbewoners in café De Doffer vragen zich af of dat wel echt gebeurt. Volgens Emmerique Moliere zijn de lege frietbakjes tot ver in de omgeving te vinden en zitten vuilnisbakken altijd vol. „Ze zeggen dat ze het opruimen, maar ik vraag me af waar ze dan al die zakken laten.”
Haar buurman Steve Malenka vindt dat de gemeente moet ingrijpen. “We wonen in cultureel erfgoed, maar ik kan door de rij de meeste dagen de brug niet over. Waarom heeft de gemeente nog altijd geen stappen genomen om dit onder controle te krijgen? Amsterdam is een kermis geworden.”
Door dit soort uitspraken denken Klatser en Feilzer dat het voor sommige buurtbewoners nooit genoeg zal zijn, wat ze als bedrijf ook zullen doen. “Wij hebben het idee dat onze rij wordt gezien als symbool van het overtoerisme in Amsterdam. Maar de mensen die bij ons in de rij staan, komen echt niet allemaal speciaal naar Amsterdam voor onze friet,” aldus Feilzer.
De rechtszaak laat zien dat de gemeente balanceert op een dun koord tussen buurtbewoners aan de ene kant en de ondernemers van Fabel Friet aan de andere kant. Het uitgangspunt van de gemeente zal ongetwijfeld de leefbaarheid in de buurt zijn, maar ook het ondernemerschap.
Lees ook: Succes van Het Koekemannetje smaakt naar meer: ‘Vanaf dag één is stroom klanten niet gestopt’
Lange rij bij Fabel Friet? Kassa dicht
Stadsdeel Centrum legde bij de verlenging van de exploitatievergunning vorig jaar extra voorwaarden op aan Fabel Friet. Zo moest één van de twee kassa’s dicht als er meer dan tien mensen in de rij buiten staan te wachten op hun friet. De zaak spande daarop een kort geding aan bij de rechtbank om die maatregel te schrappen en kreeg gelijk: die regel is onwerkbaar. Fabel Friet zegt zich desondanks nog altijd aan deze regel te houden.
Een woordvoerder van de gemeente zegt dat bij de verlenging van de exploitatievergunning een belangenafweging is gemaakt en dat ‘in dit geval is geconcludeerd dat er, onder de destijds geldende omstandigheden, geen sprake was van een onevenredige aantasting van het woon- en leefklimaat of de openbare orde’.
Dat komt mede doordat Fabel Friet volgens de gemeente alle genoemde maatregelen heeft getroffen om overlast te voorkomen. Deze maatregelen zijn als extra voorschriften opgenomen in de vergunning en de woordvoerder van de gemeente zegt dat erop gehandhaafd wordt.
Geen vrees voor nieuwe TikTokrijen
Enkele buurtbewoners menen dat het woon- en leefklimaat wel degelijk wordt aangetast en maakten bezwaar tegen de verlenging die iedere drie of vijf jaar plaats moet vinden. Dat werd echter ongegrond verklaard. Eind juni mag de rechter bepalen of het besluit over de verlenging rechtmatig is genomen. Mocht dat niet zo zijn, dan krijgt de gemeente opdracht een nieuwe afweging te maken – met de uitspraak van de rechtbank in het achterhoofd.
Er werken 130 Amsterdammers bij ons – veelal jongens en meisjes uit de buurt
Abel Klatser Fabel Friet
De groep buurtbewoners hoopt dat Fabel Friet de deuren dus moet sluiten. Dat er met de populariteit van de Negen Straatjes dan wellicht een nieuwe zaak met een TikTokrij komt, zegt de groep niet te vrezen. „Zonder vergunning kan dat niet en we gaan ervan uit dat de gemeente daar strak op zal toezien.”
Fabel Friet hoopt dat het zover niet komt. „Wij zijn ook gewoon ondernemers uit de buurt,” zegt Klatser. „Er werken 130 Amsterdammers bij ons – veelal jongens en meisjes uit de buurt. We zijn trots op wat we hebben bereikt en willen dat nog lang blijven.”
Lees ook: Het jaar van de Dubai-reep bij De Bonte Koe: hoe een TikTok-hype dit familiebedrijf transformeerde
