Je hoeft misschien niet alles te vertellen aan je kinderen, maar als ondernemer heeft doodgaan nogal wat gevolgen voor je kroost. Ik zeg het nogal kort door de bocht, maar duidelijkheid is in dit geval nodig. Kinderen van ondernemers vinden dit een spannend thema en ik pleit voor transparantie.
Niets officieel geregeld
Ik ben geen notaris of accountant, ik ben coach voor familiebedrijven. Ik help opvolgers en hun familie bij een duidelijk overnameproces met behoud van harmonie. Mijn kennis over testamenten en erfenissen is niet groter dan die van de gemiddelde lezer van dit artikel, wat ik in de praktijk zie is de onzekerheid. Onzekerheid die tot ongemak en ongeduld kan leiden bij de beoogde opvolgers.
Lees ook: Zachte heelmeesters maken stinkende wonden: wees duidelijk over opvolging
,,Als er niets geregeld is, zijn al mijn broers en zussen straks ook eigenaar”, is een zorg die ik hoor van potentiële opvolgers. Zij zijn soms al tijden bezig om serieus te onderzoeken of ze het bedrijf gaan overnemen, maar daarvoor is dan nog niets officieel geregeld. Als hun ondernemende ouder onverwacht zou komen te overlijden, kan dat zomaar de plannen wijzigen.
Stiefkinderen
Stiefouders, ex-partners, halfbroers en -zussen of kinderen die buiten beeld zijn, ik kom het allemaal tegen bij familiebedrijven. De complexiteit van het gezin heeft niet altijd een directe invloed op het opvolgingsproces, dat kan erg meevallen. Maar wat als de ondernemer komt te overlijden? Hoe is het dan geregeld? Je krijgt dan als gezin ineens veel met elkaar te maken, ook als de relaties niet goed zijn.
Ook gezinsleden die niet in het bedrijf werken, er niets mee te maken willen hebben of waarmee al jaren geen contact is, kunnen na een overlijden van pa of ma ineens een zakelijk belang hebben. Omdat het allemaal vaak al zo gevoelig ligt, wordt er - bij leven - maar niet naar gevraagd en over gesproken. Als ik dan de vraag stel, weten de kinderen vaak niet hoe het zit.
Gevolgen voor potentiële opvolgers
Roos (De naam, gezinssamenstelling en bedrijfskenmerken zijn gefingeerd. De situatie berust op waarheid, red.), een coachklant uit mijn praktijk, maakte mee wat er gebeurt als de opvolging niet goed geborgd is in een nalatenschap. Ze komt uit een stabiel gezin, maar haar vader stierf vrij onverwacht na een kort ziekbed. Hij was de eigenaar en directeur van een transportbedrijf met 20 medewerkers. Roos was nog een jonge twintiger, ze werkte al jaren mee in het bedrijf en ze wist nog niet zeker of ze haar vader wilde opvolgen. Haar twee zussen werkten niet mee in de zaak.
Na het overlijden van haar vader, was haar moeder ineens de eigenaar van het bedrijf. Haar moeder, die zich nooit met het bedrijf bemoeide, stond tegen wil en dank ineens aan het roer. Mijn coachee vroeg zich af of zij het roer nu al durfde over te nemen. Maar ze was te laat. Haar zussen overtuigden hun moeder dat ze de zaak moest verkopen. Dat is wat er gebeurde. Roos besloot te gaan solliciteren, om haar carrière ergens anders voort te zetten.
Lees ook: Generatiekloof familiebedrijven: ‘Kinderen willen zaak wel overnemen, maar anders werken’
Praten over opvolging taboe
Ik snap wel waarom ondernemers niet alles willen vastleggen. Eigenlijk wil je dat pas doen als het echt zeker is wie de opvolger gaat zijn en juist dat is zo’n ingewikkelde keuze. Dat het zo ingewikkeld is, heeft denk ik meerdere redenen. Als ondernemer kan je bijvoorbeeld het gevoel hebben dat je moet kiezen tussen de kinderen.
Ik hoor ook vaak dat ouders het gevoel hebben dat ze de kinderen een overname opleggen en dat willen ze niet. De mate waarin de ondernemer(s) toe zijn aan het loslaten van het bedrijf speelt ook een rol bij het beslissingsproces. Kinderen voelen vaak wel dat het een spannend onderwerp is en stellen daarom maar geen vragen. En zo wordt het thema opvolging een taboeonderwerp.
Wat als
Ondertussen kunnen de kinderen al meewerken of zelfs al stappen zetten richting opvolging, zonder dat er concrete afspraken over zijn gemaakt. Het is best een natuurlijke manier om er zo langzaam maar zeker naartoe te groeien. Het is voor hen dan best fijn om te weten hoe de toekomst geborgd is als pa of ma komt te overlijden.
Ook voor kinderen die niet in het bedrijf meewerken is duidelijkheid fijn. Want ook al lijkt opvolging door hen helemaal niet logisch, het kan maar zo zijn dat ze die optie in hun achterhoofd houden, omdat er geen duidelijkheid bestaat over de toekomst. Ik noem dat ‘op de reservebank zitten’. Ik weet inmiddels dat kinderen van ondernemers vaak rondlopen met vragen over ‘wat als..’.
Openheid
Dus ja, ik denk dat ondernemerskinderen er recht op hebben om te weten hoe de erfenis is geregeld. Of de kinderen nou wel of niet in het bedrijf werken en of ze nou wel of niet de beoogde opvolger zijn, het overlijden van de ouder(s) heeft op hen extra impact.
Ik vind dat ze mogen weten waar ze aan toe zijn, ook als er nog niets is geregeld. Ook daar kan het gesprek over gaan, ook al lijkt dat onlogisch. Openheid lijkt me beter voor iedereen.
