Als gevolg van het opheffen van het handhavingsmoratorium stoppen veel zzp’ers. In de laatste Arbeidsmarktprognose 2025-2027 signaleert samensteller UWV dat een behoorlijk aantal van hen in loondienst begon. In de prognose staat de uitkeringsinstantie kort stil bij het feit dat door het stoppen en overgaan in loondienst verandering op de arbeidsmarkt plaatsvond, vooral in de zorgsector. „In onze data zien wij een toename van werknemers in onze zogenoemde polisadministratie. In deze database staan alle werknemers in loondienst en mensen die een uitkering ontvangen. Is die stijging normaal? Het valt in ieder geval samen met het feit dat de Belastingdienst op 1 januari 2025 de Wet DBA handhaaft, omdat het handhavingsmoratorium op die datum verstreek.”
Arbeidsmarkt transparant maken
Aan het woord is Rob Witjes. In de wereld van de arbeidsmarktproblematiek is hij een oudgediende. Al 37 jaar houdt hij zich bezig met de sociale zekerheid waarvan de laatste zestien jaar als hoofd Arbeidsmarktinformatie van het UWV.
„Het is onze wettelijke taak om de arbeidsmarkt transparant te maken, daarnaast voeden wij arbeidsmarktprofessionals met inzichten. In onze eigen bestanden komen geen zelfstandigen voor, omdat die geen werknemerspremies afdragen zoals mensen in loondienst en met een uitkering dat wel doen. Om toch ons werk te kunnen uitvoeren putten we hiervoor uit vier bronnen: KVK, CBS, Centraal Planbureau (CPB) en onze eigen regionale analyses. Met name dat laatste is een belangrijke toegevoegde waarde, omdat daar de ervaring van onze mensen in de uitvoering bijkomt. Ik heb collega’s binnen het UWV die mensen aan het werk helpen. Van hen krijg ik signalen die ze zien in de arbeidsmarkt.”
Wat zie je aan de data?
„In de sectoren zorg en welzijn, bouw en landbouw zagen we een daadwerkelijke daling van het aantal zzp’ers. Ook in groothandel zie je een afname, maar dat koppel ik niet aan het handhavingsmoratorium, het gaat daar al jaren op en neer. Wij zagen in onze polisadministratie dus een behoorlijke stijging van mensen die in loondienst gaan. Het ondersteunt een eerdere analyse van het CPB. Zij voorspelden dat zeker de helft van de zzp’ers die denken schijnzelfstandig te zijn, kiezen voor loondienst, dat gegeven hebben we meegenomen in de laatste Arbeidsmarktprognose.”
Meest opvallende stijging in het aantal zzp’ers zien we in de financiele dienstverlening
Rob Witjes UWV
Hij stopt om toch een opvallende ontwikkeling te duiden. „In die eerste maanden van dit jaar zie je daling, stilstand. De verwachting is echter dat die afname niet continu doorzet. Kijk naar de bouw. Door het voorjaar, het is dan mooier weer, gaan bouwvakkers weer aan de slag om bijvoorbeeld te schilderen, dat zien wij ook terug in onze WW-cijfers. Verder zie je inmiddels bij een aantal sectoren een toename. In detailhandel en ICT zagen we een dip, maar de laatste maanden neemt het weer fris en fruitig toe. De meest opvallende stijging in het aantal zzp’ers, zeker onder starters, zien we in de financiële dienstverlening.”
Hoe schat u dan 2026 in? De controle op schijnzelfstandigheid wordt nog strenger.
„Dit jaar komt de Belastingdienst alleen nog maar met naheffingen. Als volgend jaar de Wet DBA volledig wordt gehandhaafd met boetes dan krijg je een dip naar beneden. Ik verwacht dat het effect daarvan doorloopt naar begin 2026, maar eind van dat jaar is het er wel uitgelopen. Zodra er zichtbaar volledig wordt gehandhaafd dan krijg je nog meer alertheid van de zzp’er zelf en de inlener. Maar het moet dan echt wel scherp zijn welke keuzes een zzp’er kan maken. Op dit moment zijn de criteria niet voor iedereen helder. Er is vaagheid - Ben je nu wel of geen schijnzelfstandige? - en die mag niet blijven hangen.”
Lees ook: Minder zzp’ers in de bouw door controle schijnzelfstandigheid: ‘Werkgevers gaan voor veiligheid’
Door krapte nemen ondernemers nieuw personeel sneller in vaste dienst
In de Arbeidsmarktprognose 2025-2027 verwacht het UWV dat het aantal banen niet spectaculair zal toenemen, over die periode met slechts 130.000, oftewel 1,1 procent. De groei is daarmee flink lager dan tussen 2021 en 2024. Toen kwamen er 750.000 banen bij.
De vraag is of deze nieuwe banen, vanwege het geopolitieke klimaat en aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt ingevuld gaan worden door werknemers in vaste dienst? ,,Ik vind het lastig om te zeggen hoeveel procent daarvan in vaste dienst gaat”, aldus Witjes. ,,Een belangrijke oorzaak van niet kunnen groeien is dat ondernemingen moeilijk aan personeel kunnen komen. Door die aanhoudende krapte verwacht ik wel dat de meeste bedrijven zo snel mogelijk werknemers in vaste dienst zullen nemen.”
Is dit het door politiek gewenste einde van de zzp’er c.q. flexibele schil?
Nee, zegt Witjes resoluut. ,,Een goed functionerende arbeidsmarkt en economie hebben zelfstandigen nodig. De flexschil geeft veel bedrijven de mogelijkheid makkelijk op en af te schalen. Belangrijkste reden om zzp’ers in te huren is gebrek aan personeel en het oplossen van specialistisch werk. De aanpak van schijnzelfstandigheid lost niet de krapte op de arbeidsmarkt op.”
Een goed functionerende arbeidsmarkt en economie hebben zelfstandigen nodig
Rob Witjes UWV
De arbeidsmarktdeskundige van het UWV waagt zich niet om een antwoord te geven, wat voor economie we zouden moeten hebben om af te zijn van die krapte en de uitwassen van met name arbeidsmigratie. ,,Ik zat laatst in een panel en daar werd die vraag ook gesteld. Ik zei dat ik sterke twijfels heb over rigoureuze keuzes maken, en dan vooral de haalbaarheid ervan. Ik kreeg toen de halve zaal over mij heen. We hebben een land van ‘een beetje dit en een beetje dat’ en ‘beetje zus en een beetje zo’.”
Hij stopt om aan de overkant van de straat - Witjes heeft een thuiswerkdag. - een bestelwagentje van Picnic te beschrijven, die bij de overburen de boodschappen aflevert. ,,Ik ga toch niet zeggen dat die koeriers moeten stoppen. Overigens was het wel de grootste groep zzp’ers die hun werk aan de wilgen hing. Ik vraag mij dan wel af hoe dat dan straks gaat. Loopt het in die branche dan spaak als je een bestelling gaat doen?”
Je doet dit werk al decennia lang. Is de arbeidsmarkt anders, onrustiger dan vroeger?
,,Arbeidskrapte met deze omvang moet je terug naar eind jaren zestig, begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Het probleem is serieuzer geworden. Op de Krapte Top in maart van dit jaar werd dat onderkent door de daar aanwezige bewindslieden.”
„Wat kunnen werkgevers doen? De reflex is vaak als iemand weggaat het plaatsen van een vacature, snel gaan werven. Kijk eerst eens goed naar je eigen bedrijf. Ik zou zeggen als er iemand weggaat: moeten we dit niet anders oplossen, anders inrichten, naar onze processen kijken? Bedrijven zouden nog meer moeten investeren in technologie en sociale innovatie. Stop ook met het vragen van diploma’s en twaalf jaar werkervaring. Kijk vooral meer naar vaardigheden!”
