Kees de Jong
Serie-ondernemer en investeerder
Kees de Jong ontwikkelde zichzelf van groeiondernemer in Nederland tot ceo van een wereldwijd bedrijf met duizenden medewerkers. Hij is o.a. oprichter van Stichting nlgroeit, een non-profitorganisatie die ondernemers helpt met hun persoonlijke en bedrijfsgroei. Hiernaast is Kees investeerder, spreker, schrijver en semiprofessioneel drummer in meerdere bands.
Onlangs liet Robert Vis weten dat zijn unicornbedrijf Bird grotendeels uit Nederland vertrekt. Ook Job van den Voort, wiens unicorn Remote al eerder ons land verliet, luidt de noodklok. Nederland lijkt niet langer aantrekkelijk voor bedrijven die hard (willen) groeien. En het zijn niet alleen hippe techbedrijven die hun biezen pakken. Ook mastodonten zoals Boskalis, DSM, Unilever en Shell hebben hun zetel al (deels) verplaatst.
Ondernemingsklimaat verandert
Bij deze vertrekken moeten we serieus stilstaan. Hoewel ik me vooral richt op ondernemers in het mkb, zien we al jaren dat het ondernemingsklimaat in Nederland verslechtert—voor zowel kleine als grote bedrijven. Wet- en regelgeving, de arbeidsmarkt en toegang tot kapitaal maken Nederland minder aantrekkelijk. Maar er is meer aan de hand. Ondernemers ervaren een andere sfeer: ondernemerschap wordt niet meer gevierd zoals vroeger. In plaats daarvan voelen ze zich vaker tegengewerkt door instanties waar ze afhankelijk van zijn en ervaren ze vaker negatief te worden afgeschilderd. Dit blijkt uit verschillende onderzoeken, zoals de nlgroeit ondernemersmonitor, de Regeldrukmonitor, de Monitor Ondernemingsklimaat en de Staat van het mkb.
En dat is zorgwekkend, want op basis van hun beleving en vertrouwen in de toekomst besluiten ondernemers om juist wel of niet extra te investeren, nieuwe technologie te omarmen, mensen aan te nemen, te groeien en dus ook om wel of niet naar het buitenland te vertrekken.
Lees ook: Ondernemers duidelijk op eerste OndernemersTop: minder regels, meer vertrouwen
Ondernemers trekken aan de bel om ondernemingsklimaat
Vis en Van den Voort zijn glashelder: groeiende bedrijven moeten snel en eenvoudig talent kunnen aannemen, ook uit het buitenland. Ze moeten flexibel kunnen belonen, bijvoorbeeld via aandelenopties, en — omdat snelle groei verandering met zich meebrengt — moeten ze medewerkers ook weer kunnen laten gaan als dat nodig is. Maar niet alleen scale-ups lopen hier tegenaan; ook mkb’ers hebben genoeg om over te klagen. Zo is Nederland het enige land ter wereld waar een werkgever, ook de kleinste mkb’er, tot twee jaar lang loon moet doorbetalen bij ziekte — zelfs als die ziekte is ontstaan op het voetbalveld op zaterdag. De regeldruk is buitenproportioneel. Dit moet anders, vinden ook Constantijn van Oranje met zijn Techleap-agenda en Jacco Vonhof van MKB-Nederland.
Besluiten zoals de loondoorbetaling en ontslagregelingen leggen een enorme last op kleinere ondernemingen
Kees de Jong
Een deel van het probleem is dat het Nederlandse beleid te weinig onderscheid maakt tussen grote bedrijven, mkb’ers en scale-ups. Besluiten zoals de loondoorbetaling en ontslagregelingen zijn voor het grootbedrijf goed te dragen, maar leggen een enorme last op kleinere ondernemingen. Dit remt hun wendbaarheid en groeipotentieel.
Politiek perspectief kwijt rond ondernemingsklimaat
Maar de diepere oorzaak ligt in de politiek. Vooral de VVD heeft zich de afgelopen jaren steeds meer laten verleiden door mee te gaan in het debat over hoe we het geld in Nederland verdelen in plaats van hoe het verdiend moet worden. De focus ligt op wie welk deel krijgt — zorg, cultuur, sociale zekerheid, boeren, natuur — maar de vraag hóe we meer kunnen verdienen blijft onderbelicht. Hoe maken we Nederland weer aantrekkelijk voor ondernemers? Hoe ondersteunen we innovatie en cruciale transities? Dat leidt uiteindelijk voor werkgelegenheid, hogere belastinginkomsten en een sterke concurrentiepositie van Nederland.
Door minder aandacht voor de motor van de economie verliezen we langzaam ons heilige vuur. Dat is riskant, want het verschil met Amerika, de Arabische Emiraten en Azië (Korea, China, India) wordt angstwekkend groot. Wie de afgelopen jaren internationaal heeft gereisd of zaken heeft gedaan, merkt hoe Nederland en Europa op een totaal ander tempo opereren. We zijn langzaam in slaap gesust door onze welvaart.
Lees ook: Jacco Vonhof: ‘Ik maak mij zorgen over ondernemerschap in Nederland’
Een voorzichtige kentering in het ondernemingsklimaat?
Toch zijn er lichtpuntjes. Vorig jaar pleitte de oud-topman van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi al voor een radicale aanpak om Europa innovatiever en concurrerender te maken. En sinds kort zien we in Europa, mede door de bizarre koers van Donald Trump en Elon Musk, een hernieuwde sense of urgency. Strenge CSRD-rapportageverplichtingen voor kleinere bedrijven worden alweer afgezwakt — een eerste teken dat we wakker beginnen te worden: meer aandacht voor ondernemers.
Maar als we nu doorpakken, kunnen we verdere uittocht voorkomen en het Nederlandse ondernemerschap een krachtige impuls geven
Kees de Jong
Ook in Nederland is er een verrassende ontwikkeling: PVV-minister Dirk Beljaarts. Terwijl de PVV in haar verkiezingsprogramma nauwelijks aandacht had voor economie en ondernemerschap, blijkt Beljaarts een frisse wind. Als minister van Economische Zaken neemt hij het ondernemersklimaat serieus. De eerste resultaten zijn er al: een stevig opgezette Ondernemingstop waarin ondernemers hun knelpunten konden delen. Die input wordt nu vertaald in zes werkgroepen – onder leiding van een ondernemer- die concreet beleid gaan voorstellen. Dit moet uitmonden in het Pact Ondernemingsklimaat om Nederland weer op de kaart te zetten. Ik verwacht er veel van.
Voor Robert Vis en Job van den Voort komt dit te laat. Maar als we nu doorpakken, kunnen we verdere uittocht voorkomen en het Nederlandse ondernemerschap een krachtige impuls geven. Op naar groei!
